Wydarzenia i nowości Konstrukcje       Publikacje       Producenci Dachy skośne       Publikacje       Producenci Dachy płaskie       Publikacje       Producenci Pokrycia dachowe       Pokrycia ceramiczne             Publikacje             Producenci       Pokrycia cementowe             Publikacje             Producenci       Pokrycia blaszane             Publikacje             Producenci       Papy             Publikacje             Producenci       Gonty bitumiczne             Publikacje             Producenci       Łupek             Publikacje             Producenci       Płyty dachowe             Publikacje             Producenci       Inne             Publikacje             Producenci Dachy zielone       Publikacje       Producenci Dachy odwrócone       Publikacje       Producenci Okno w dachu       Publikacje       Producenci Folie dachowe       Publikacje       Producenci Ocieplenia dachów skośnych       Publikacje       Producenci Ocieplenia dachów płaskich       Publikacje       Producenci Akcesoria dachowe       Publikacje       Producenci Kominy       Publikacje       Producenci Rynny i odwodnienia       Publikacje       Producenci Ochrona odgromowa       Publikacje       Producenci Renowacja       Publikacje       Producenci Chemia budowlana       Publikacje       Producenci Maszyny i narzędzia       Publikacje       Producenci Obróbki blacharskie       Publikacje       Producenci Poddasza       Publikacje       Producenci Wentylacja dachów       Publikacje       Producenci Dom energooszczędny       Publikacje       Producenci Proekologiczne budowanie       Publikacje       Producenci Instrukcje Poradnik       Publikacje       Producenci Dylematy Inne TV Dachy Forum szkół Dla dekarzy       Z życia PSD       Szkolenia Budownictwo w statystykach BHP na budowie Rzeczoznawcy Organizacje branżowe Targi Wydawnictwa Konkursy i szkolenia Kontakt

  Strona główna
 

 

Pobierz odtwarzacz Adobe Flash Player

Historyczne modele dachówek w renowacji dachów

Historyczne pokrycia dachowe zawsze były dla projektanta i wykonawcy szczególnym wyzwaniem. Konserwacja zabytków, pieczołowite renowacje albo po prostu umiłowanie szczegółu powodują, że często pojawia się pytanie inwestora: ?Czy nie można by zastosować takich samych dachówek jak poprzednio?? Ale skąd je brać?
 - Historyczne modele dachówek w renowacji dachów
Rys. 1. Rysunek wykonawczy dla kładzenia różnego rodzaju tegulae na apsydzie bazyliki w Trewirze.
Aby móc produkować stare wzory dachówek, należy przede wszystkim wykonać na nowo matryce tłoczne. Z tego wynikają wysokie koszty, chyba że trafi się na cegielnię wyspecjalizowaną w produkcji na zabytkowe dachy. W tym przypadku są do dyspozycji specjalne techniki tłoczenia, matryce, narzędzia i maszyny do wytwarzania historycznych modeli dachówek. W wypadku małych ilości doświadczeni pracownicy mogą ręcznie wykończyć wstępnie uformowane półfabrykaty i odtworzyć detale z dawnych czasów. Do przywrócenia pięknego, starego dachu potrzeba umiłowania szczegółu, cierpliwości oraz zwiększenia nakładów związanych zarówno z produkcją dachówek jak i z pracami dekarskimi.

 - Historyczne modele dachówek w renowacji dachów
Fot. 1. Tegula i imprec.
Tegula i Imprec w Trewirze

Przy remoncie dachu bazyliki w Trewirze nie ulegało wątpliwości, że zostanie położone dokładnie takie samo pokrycie, jak poprzednio. Ostatecznie budowla ta jest zaliczana do najwybitniejszych europejskich zabytków architektury. W IV w. cesarz Konstantyn Wielki kazał zbudować dla siebie rezydencję. Z obszernego założenia zachowała się do dzisiaj jedynie główna sala, ?Aula palatina?, tak zwana bazylika. Ale nawet ta cząstka rezydencjalnej budowli oszałamia potężną architekturą. Wielka sala bez podpór ma długość 65 m, szerokość 28 m i około 30 m wysokości. Ta imponująca budowla była przykryta rzymskimi dachówkami listwowymi. Należało odtworzyć pokrycie ?tegula?, które składa się z płaskich, prostokątnych ceramicznych płyt z wysklepionymi brzegami dłuższych boków oraz z nakładanych dachówek ? ?jeźdźców? ? (imprec lub imbrex), które podobnie jak w pokryciu Mnich i Mniszka przykrywają otwarte fugi pomiędzy dachówkami listwowymi. W tej budowli zastosowano kilka kształtów teguli. Dla płaskich połaci dachów dwuspadowych były to prostokątne płyty o wymiarach 450 ? 335 mm. Do przykrycia apsydy należało wykonać płyty klinowe o różnych wymiarach, zależnych od rzędu, w którym miały być ułożone (patrz ilustracja). Ze szkicu systemowego apsydy wynika, że musiano wykonać płyty o różnych szerokościach (klinowe tegulae z osadzonymi w środku dachówkami imprec). Konieczne były również pracochłonne rozwiązania kalenicy, okapu i wiatrownicy. Masywne gąsiory z nasadą imprec musiały być wykonane w rozmiarach 450 ? 550 mm. Ponadto potrzebne były specjalne dachówki imprec przyokapowe, wiatrownicowe i do połączeń ze ścianami. Wszystkie one zostały w mniejszym lub większym stopniu wykonane ręcznie.
 - Historyczne modele dachówek w renowacji dachów
Fot. 2. Łacenie dachu wykonane jest z drewna impregnowanego smołą. Na to musiały być jeszcze zamontowane dodatkowe łaty biegnące od okapu do kalenicy. Pomiędzy tymi łatami leżą dachówki listwowe. Na dalszym planie masywne gąsiory o rozmiarach 450 ? 550 mm.
Łacenie dachu wykonane jest z drewna impregnowanego smołą. Na łacenie musiano dodatkowo zamontować łaty biegnące od okapu do kalenicy. Pomiędzy te łaty dekarze kładli dachówki listwowe. Przed położeniem zaprawy dachówki były nawilżane, aby woda konieczna dla związania się zaprawy nie była z niej odciągana. Dachówki imprec (podobnie jak mnichy) mają jedynie poprzeczkę w główce i są nakładane. Zastosowane zaprawa została uszlachetniona dyspersją z tworzywa sztucznego. Dyspersja ta miała poprawić przyleganie, a przede wszystkim właściwości plastyczne zaprawy. Aby opanować ?pracowanie? wielkiego przykrycia dachowego ? dachówki połączone zaprawą nie mogą się względem siebie poruszać ? co 3 m zamiast zaprawy wprowadzono trwałe elastyczne fugi na bazie silikonowej.

 - Historyczne modele dachówek w renowacji dachów
Fot. 4. Z tej perspektywy łuskowa dachówka zakładkowa Z2 wydaje się być niezwykle gruba. Pokrycie przypomina łuski szyszki świerkowej.
Łuskowa dachówka zakładkowa w Kaiserslautern

O wiele mniej spektakularny niż bazylika w Trewirze, ale za to bliższy codziennej praktyce jest dach willi w Kaiserslautern. Około stuletnia willa została przed kilku laty w godnym pożałowania stanie nabyta przez biuro architektoniczne wyspecjalizowane w renowacjach. Dzisiaj służy ona architektom jako biuro, a ponadto posiada pomieszczenia mieszkalne. Cóż bardziej oczywistego, niż uczynienie sobie z własnego budynku wizytówki. Podczas gdy wewnątrz powstawały projekty dla innych inwestorów, na zewnątrz przeprowadzano renowację własnego dachu, na którym leżą dachówki Z2 produkcji Ludowici.
Łuskowa dachówka zakładkowa Z2 była swego czasu pierwszą dachówką nowego typu. Stanowi ona ogniwo pośrednie pomiędzy karpiówką a dachówką zakładkową. Z2 może być przez zakryty otwór przybita gwoździem i nadaje się w związku z tym także do stromych dachów, np. na wieżach kościelnych.
 - Historyczne modele dachówek w renowacji dachów
Fot. 3. Łuskowe dachówki zakładkowe Z2 firmy Ludowici w Kaiserslautern. Nowe dachówki harmonijnie wpasowują się w powierzchnię dachu.
Pracochłonny dach z wieżami i lukarnami był szczelny z wyjątkiem kilku połączeń blaszanych. Położone w roku 1898, glazurowane w naturalnym czerwonym kolorze dachówki Z2 były w 70 do 80% w dobrym stanie. Uszkodzenia dachówek ograniczały się do odprysków glazury i uszkodzonych rogów w okolicach zakładek. Architekci zamówili około 2000 nowych dachówek. Do tego doszły jeszcze specjalne gąsiory i specjalna, mała karpiówka wieżowa. Sporządzono formy wg rysunków i wyprodukowano dachówki Z2 w małym nakładzie.
Na przełomie wieków dachówki glazurowane były bardzo rozpowszechnione. W przypadku tej willi zastosowano przede wszystkim dachówki glazurowane czerwone, a także żółte i zielone. Minerały do glazurowania na naturalną czerwień musiały zostać dobrane specjalnie do tego zlecenia, należało dodatkowo wytestować kolory powstające podczas wypału.
Na pokrycie jednego metra kwadratowego potrzeba osiemnastu Z2. Z2 jest szczególnie grubą dachówką. Musi być ona kładziona w wiązaniu, leży na dachu płasko i bardzo mocno. Także minione burze historii nie mogły temu pokryciu nic uczynić.
Nowe dachówki nie pokryły się jeszcze patyną. Wymiana następowała nieregularnie, jedynie według potrzeby. Wynikł z tego całkiem udany układ. Ten dach potwierdza tezę, że nowe dachówki mogą wzbogacić wygląd starego dachu.

 - Historyczne modele dachówek w renowacji dachów
Fot. 5. Dach Domu Hubertus w Braunfels nad rzeką Lahn. Pokrycie dachowe jeszcze dzisiaj w znacznej części stanowią dachówki krzyżowe firmy ?Mönchenberger Gewerkschaft Cassel?.
Dachówki ?krzyżowe? dla kliniki w Braunfels

W kompleksie budynków kliniki neurologicznej w Braunfels na pierwszy rzut oka uderza Dom Hubertusa, który został zbudowany w 1906 roku. Jeszcze dziś jest on pokryty w większej części łuskową dachówką zakładkową produkcji ?Mönchenberger Gewerkschaft Cassel?. Pracownicy kliniki nie widzieli początkowo żadnej możliwości, żeby wymagający częściowej renowacji dach pokryć tym samym modelem dachówki. Ogłoszenie naprowadziło ich jednak na ślad cegielni F. v. Müller produkującej dachówki, która dostarczyła tych właśnie starych łuskowych dachówek zakładkowych. Podobnie jak Z2 dla Kaiserslautern, także i te były ręcznie wykańczane, wypalane i glazurowane. I tutaj kolor musiał być najpierw przetestowany przez wypał. Koniecznych było wiele prób. Na koniec dostarczono 400 dachówek krzyżowych. Dachówka z ozdobnym ornamentem krzyżowym jest w przeciwieństwie do Z2 delikatniejsza i cieńsza. Kładziona jest jak wszystkie łuskowe dachówki zakładkowe jedynie w wiązaniu. W przypadku tego dachu dekarz zdecydował się na prawie całkowite oddzielenie starych i nowych dachówek na poszczególne połacie dachowe. Także to rozwiązanie, jeśli jest konsekwentnie przeprowadzone, daje piękny wygląd dachu. Nowe dachówki leżą obok starych jedynie na trudno dostrzegalnych częściach dachów.
Projektant i wykonawca muszą stale zwracać uwagę na to, żeby przy takich z miłością traktowanych historycznych powierzchniach dachowych także detale okapu, wiatrownicy, kalenicy czy komina były wykonane w technice odpowiedniej dla danego okresu. Nowoczesne elementy budowlane z tworzyw sztucznych lub aluminium spełniają dziś oczywiście swoje zadanie, jednak przy odnowionym zgodnie z oryginalnym wyglądem historycznym dachu sprawiają raczej wrażenie, jakby nie były tu na swoim miejscu. W tym przypadku należy stosować techniki zgodne z epoką.

 - Historyczne modele dachówek w renowacji dachów
Fot. 6. Nowe dachówki krzyżowe obok starych. Dachówki dorobione dorównują starym pod względem tłoczenia i koloru.
Podsumowanie:

Dachy kryte dachówką są świadkami swoich czasów. Pięknie starzeją się i ?siwieją?. Pokrycie dachówkowe bardzo rzadko niszczeje na całości dachu jednocześnie. W przypadku opisanych tu trzech dachów należało odnowić tylko części pokrycia.
Stare modele dachówek mogą dziś być odtwarzane według wzoru. Dla projektantów i wykonawców zawsze wynika z takich zadań szczególna odpowiedzialność wobec starej substancji budowlanej i pracy minionych pokoleń. Wiedza o starych technikach stosowanych przy okapie, kalenicy i wiatrownicy jest wyzwaniem dla rzemiosła. Umiłowanie detalu pozwoli jeszcze przez dziesiątki lat zachować przykłady dawnej sztuki dekarskiej a także rzadkich modeli dachówek.

Gerard Halama
opr. polskie Wiesława Hlebowicz
?Hanza? ? B. T. F. Gdańsk

WARSTWY ? DACHY i ŚCIANY numer 4?98 Rysunek i foto: v. Müller Dachówki
 
 
do góry



Nasze portale



Partnerzy

  Kontakt