Wydarzenia i nowości Konstrukcje       Publikacje       Producenci Dachy skośne       Publikacje       Producenci Dachy płaskie       Publikacje       Producenci Pokrycia dachowe       Pokrycia ceramiczne             Publikacje             Producenci       Pokrycia cementowe             Publikacje             Producenci       Pokrycia blaszane             Publikacje             Producenci       Papy             Publikacje             Producenci       Gonty bitumiczne             Publikacje             Producenci       Łupek             Publikacje             Producenci       Płyty dachowe             Publikacje             Producenci       Inne             Publikacje             Producenci Dachy zielone       Publikacje       Producenci Dachy odwrócone       Publikacje       Producenci Okno w dachu       Publikacje       Producenci Folie dachowe       Publikacje       Producenci Ocieplenia dachów skośnych       Publikacje       Producenci Ocieplenia dachów płaskich       Publikacje       Producenci Akcesoria dachowe       Publikacje       Producenci Kominy       Publikacje       Producenci Rynny i odwodnienia       Publikacje       Producenci Ochrona odgromowa       Publikacje       Producenci Renowacja       Publikacje       Producenci Chemia budowlana       Publikacje       Producenci Maszyny i narzędzia       Publikacje       Producenci Obróbki blacharskie       Publikacje       Producenci Poddasza       Publikacje       Producenci Wentylacja dachów       Publikacje       Producenci Dom energooszczędny       Publikacje       Producenci Proekologiczne budowanie       Publikacje       Producenci Instrukcje Poradnik       Publikacje       Producenci Dylematy Inne TV Dachy Forum szkół Dla dekarzy       Z życia PSD       Szkolenia Budownictwo w statystykach BHP na budowie Rzeczoznawcy Organizacje branżowe Targi Wydawnictwa Konkursy i szkolenia Kontakt

  Strona główna
 

 

Pobierz odtwarzacz Adobe Flash Player

Ochrona drewna i zwalczanie jego szkodników-owadów

Do wad drewna zalicza się również te, które są spowodowane przez owady drewna. Polegają one na uszkodzeniu tkanki drzewnej w drewnie przez żer larwy owadziej i osobnika dorosłego w postaci doskonałej. Uszkodzenia drewna powstają w wyniku wydrążenia w drewnie korytarzy, tzw. chodników o różnej średnicy, kształcie i przebiegu. Drewno zakażone owadami drewna traci w poważnym stopniu na wartości użytkowej ( niższa wytrzymałość) i estetycznej, co dotyczy szczególnie drewna konstrukcyjnego ( łaty, krawędziaki, słupy, belki, krokwie itd.) i drewna spełniającego funkcję dekoracyjną. Stąd należy czynić wszystko, aby drewno świeżo ściętego drzewa czy wytworzone z niego elementy były zawsze odpowiednio chronione przed owadami, które wyrządzają w nim duże szkody włącznie z jego całkowitym zniszczeniem.

MAŁA ENTOMOLOGIA OWADÓW DREWNA
Istnieje na świecie wiele gatunków owadów drewna. Masowe rozmnażanie się jednego z nich nazywa się degradacją. Zjawisko to ma miejsce w przypadku zaistnienia sprzyjających warunków rozwojowych, szczególnie na placach składowych drewna okrągłego lub na placach, składach materiałów tartych. Wszystkie owady drewna . poza kornikami, które żyją w łyku pod korą żywych drzew, drążą chodniki w drewnie. W przypadku larwy owada chodnik charakteryzuje się zmiennym przekrojem poprzecznym. W miarę wzrostu larwy, powiększa się przekrój jego chodnika. Pod koniec żerowania larwa wygryza znamienne zakończenie chodnika zwane kolebką poczwarkową. Natomiast przekrój chodnika dorosłego owada charakteryzuje się niezmiennym przekrojem poprzecznym wzdłuż całego chodnika i zależy od kształtu i wielkości owada. Chodniki owadzie drąży samiczka w celu złożenia w nich jaj. W ocenie porażonego drewna przez owady ważny jest fakt, na jaką głębokość sięgają wydrążone chodniki, bowiem ma to wpływ na jego wartość użytkową.
Normy techniczne wyróżniają następujące rodzaje chodników:

  1. chodniki powierzchowne, sięgające do głębokości 2 mm,
  2. chodniki płytkie, sięgające na głębokość od 2 mm do 50 mm,
  3. chodniki głębokie, sięgające na głębokość powyżej 50 mm,

Głębokość chodnika zależy nie tylko od gatunku owada, ale również od stanu drewna tj. stopnia przeschnięcia, jego zdrowotności, gatunku drewna oraz jego budowy ( twardzielowe, beztwardzielowe ).Owady niszczą drewno w sposób mechaniczny, drążąc chodniki w celu zdobycia pożywienia, schronienia się oraz dalszego rozwoju gatunku. Chemiczny rozkład drewna następuje dopiero w przewodzie pokarmowym owada wskutek działania tam odpowiednich enzymów wydzielanych przez jego organizm.
Do najgroźniejszych owadów drewna, które niszczą drewno okrągłe i obrobione w gotowych wyrobach należą: spuszczel pospolity ( Hylotrupus Bajalus L ), kołatek domowy ( Anobium Punktatum Deg ), wykarczak ( Criocoephalus Ruscikus L ) oraz rytel pospolity ( Hylecoetus Dermestoides ).

 - Ochrona drewna i zwalczanie jego szkodników-owadów
Fot. 1
SPUSZCZEL POSPOLITY ( fot. 1 ) – drąży chodniki o przekroju owalnym. Roi się od czerwca do sierpnia na przestrzeni otwartej, a w budynkach, na poddaszach może roić się o różnych porach roku, niekiedy kupoluje nawet w drewnie nie opuszczając go. Samica znosi 150-200 jaj. Larwy spuszczela żerują w drewnie nie wyrzucając mączki drzewnej i dlatego na zewnątrz nie ma śladów żerowania tego owada. Rozwój spuszczela trwa 3-4 lata, a może się nawet przedłużyć do 11 lat. Jest to uzależnione od warunków środowiska, w jakim przebywa. Optymalne warunki jego rozwoju to temperatura 28 stopni C i około 100 % wilgotności powietrza. Spuszczel atakuje nawet stare drewno w budynkach liczących 100-150 lat.

 - Ochrona drewna i zwalczanie jego szkodników-owadów
Fot. 2
KOŁATEK DOMOWY ( fot. 2 ) – drąży chodniki o przekroju okrągłym, średnicy 0.7-2.2 mm, głównie w drewnie sosnowym. Roi się od kwietnia do sierpnia na przestrzeni otwartej. Samica znosi około 200 jaj w różnych szczelinach drewna lub w starych chodnikach. Rozwój kołatka trwa 2-3 lat i więcej. Kołatek w czasie żerowania wyrzuca mączkę drzewną na zewnątrz i po tym poznaje się jego miejsce żerowania. Wyrządza duże szkody, szczególnie w gotowych wyrobach ( meblach ). Atakuje również stare drewno : Np. w obiektach zabytkowych. Optymalne warunki jego rozwoju to temperatura 20 stopni C i 70 % wilgotności powietrza Poza tym na podstawie własnych obserwacji można stwierdzić, że kołatek jest również odporny na temperatury ujemne.

 - Ochrona drewna i zwalczanie jego szkodników-owadów
Fot. 3
WYKARCZAK (fot. 3 ) – drąży chodniki o przekroju owalnym, o wymiarach 5 mm x 9 mm. Długość osobnika dorosłego wynosi 10-27 mm, jest koloru rdzawego, lekko owłosiony. Larwa jego jest biała. Wykarczak wylatuje w maju lub w czerwcu i przebywa na wolnej przestrzeni do sierpnia. Najczęściej lata o zmroku i w tym czasie nie pobiera pokarmu. Samica składa jaja pod korą i dlatego larwy początkowo tam żerują, a następnie drążą chodniki w drewnie, nawet do 5o mm głębokości. Rozwój owada trwa 2 lata i najczęściej atakuje drewno świeżo ściętego drzewa w lesie lub na składach surowca w tartakach.

 - Ochrona drewna i zwalczanie jego szkodników-owadów
Fot. 4
RYTEL POSPOLITY ( fot. 4 ) – należy do rodziny drwinkowatych. Atakuje drewno iglaste i liściaste świeżo ściętego drzewa, bądź niedostatecznie przeschnięte okrągłe na składach drzewnych. Stąd przewieziony wraz z drewnem na składowisko może się rozprzestrzenić na pozostałe drewno, nietknięte przez owada. Rytel pospolity roi się od kwietnia do czerwca i w tym czasie samica znosi jaja. Larwy owada drążą chodniki o długości 20 cm w głąb drewna lub w kierunku stycznym do obwodu i wyrzucają trzcinki na zewnątrz chodnika. Ponieważ larwy tego owada żywią się hodowaną przez nich w chodnikach odpowiednią grzybnią to przeschnięte drewno okrągłe i materiały tarte nie są podatne na jego opanowanie. W związku z tym, że drewno opanowane przez ten gatunek owada daje po przetarciu niskiej jakości tarcicę, to należ go zwalczać również intensywnie jak pozostałe owady drewna.

Podane w szerszym zakresie dane o poszczególnych owadach drewna mają na celu praktyczne rozpoznanie gatunku owada, aby było pewniejsze zastosowanie środków mechanicznych i chemicznych w ich zwalczaniu.

OCHRONA DREWNA PRZED OWADAMI NA SKŁADACH DREWNA
W celu zminimalizowania szkód powodowanych przez owady drewna na składach drewna w lesie i tartakach, należy przede wszystkim stosować środki mechaniczne.
Środki mechaniczne- to przede wszystkim korowanie surowca okrągłego opanowanego przez korniki lub inne owady, żerujące początkowo pod korą ( wykarczak ) a następnie w drewnie. Obecnie rzadko wykonuje się takie zabiegi i dlatego coraz częściej spotyka się na składach drewna okrągłego a nawet składach tarcicy drewno opanowane przez te szkodniki. Poza tym surowiec opanowany przez owady powinien być przecierany w okresie zimy, by nie dopuścić do zaatakowania wewnętrznych części drewna przez larwy żerujące w strefie kory. Wyjątek stanowi drewno magazynowane w wodzie lub zraszane wodą na składzie, ponieważ konserwacja mokra zabezpiecza drewno i chroni przed rozwojem owadów drewna. D o środków o charakterze mechanicznym należą również wszystkie zabiegi stosowane w utrzymaniu higieny na składach tarcicy. Stąd składowiska pod sztaple tarcicy czy krawędziaki, bale , powinny być starannie przygotowane, czyste bez trawy, trocin i kory, a jego sztaple pobudowane na legarach betonowych o wysokości 0. 5 - 0, 75 m od poziomu składowiska. W przeciwnym razie będzie to źródło zagrożenia grzybami i owadami drewna. O tym, że często nie przestrzega się tych wymogów dowiedzieć się można dopiero przy zakupie materiałów tartych opanowanych przez owady czy grzyby drewna. Ponieważ wśród naszych pospolitych gatunków drzew nie ma całkowicie odpornych na owady, to drewno opanowane już przez owady należy eliminować ze składów lub poddawać zabiegowi dezynfekcji, by nie dopuścić do dalszego ich rozwoju.

CHEMICZNA OCHRONA DREWNA PRZED OWADAMI
Chemiczna ochrona drewna przed jego szkodnikami polega na zaimpregnowaniu go odpowiednimi środkami chemicznymi, które działają zabójczo na organizmy tych owadów. Obecnie na rynku krajowym znajduje się wiele preparatów, które mogą być stosowane do tych zabiegów ( np. impregnat do drewna konstrukcyjnego, Tytan, Fobos M-3 itp. ). Szczególnie ten ostatni zabezpiecza drewno nie tylko prze grzybami i owadami, ale również przed ogniem. Jest środkiem nietoksycznym, nie barwi materiałów impregnowanych, a w razie barwienia może być stosowany łącznie z bejcami. Dlatego wymienione środki chemiczne posiadają szerokie zastosowanie w impregnacji drewna. Stąd w zależności od ich przeznaczenia (elementy zewnętrzne czy wewnętrzne ) należy dokonać wyboru. Po wyborze środka, preparatu należy stosować go zgodnie instrukcją stosowania, opracowaną przez producenta lub instytut naukowy. Z badań doświadczalnych w zakresie konserwacji drewna metodą powierzchniową wynika, że najlepszym środkiem chemicznym dla zaimpregnowania podejrzanego drewna o opanowanie przez owady są środki solne rozpuszczalne w wodzie, nieszkodliwe dla zdrowia ludzi i zwierząt. Zabiegi impregnacyjne drewna, uprzednio doprowadzonego do wilgotności technicznej ( np. na więźbę dachową ) powinno wykonywać się przed montażem każdej konstrukcji, więźby, budynku, ponieważ wówczas wiadomo, że wszystkie elementy konstrukcyjne po obróbce, zostaną równomiernie i dokładnie zaimpregnowane. Obowiązek impregnacji i konserwacji drewna na cele budowlane, więźbę dachową wynika z rozporządzenia MSW i A z dnia 30.09.1997 r. ( Dz. .U. nr 132 z dnia 28.10.1997 r. ) w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

 - Ochrona drewna i zwalczanie jego szkodników-owadów
Fot. 5
ZWALCZANIE OWADÓW W DREWNIE
Zabiegi dotyczące zwalczania owadów drewna należą do bardzo trudnych, ponieważ wykazują one różną odporność na czynniki chemiczne i mechaniczne, a drewno wielkowymiarowe uniemożliwia zastosowanie odpowiednich metod jego dezynsekcji. Z dotychczasowych doświadczeń i badań naukowych w zakresie zwalczania owadów w drewnie wynika, że prawie wszystkie owady, a na pewno te najgroźniejsze, są mało odporne na podwyższone temperatury. Ponieważ ich optymalne warunki rozwojowe wymagają temperatur w zakresie 20 – 28 stopni C, to każda wyższa temperatura staje się dla ich życia zabójcza. Stąd najczęściej stosowaną metodą zwalczania owadów jest nagrzewanie drewna do temperatury 50 – 60 stopni C. Niższe temperatury są również zabójcze, ale wymagają dłuższego działania w czasie. Przy tym należy zawsze pamiętać, że drewno jako izolator termiczny nagrzewa się powoli, warstwa po warstwie i dlatego czas takiego zabiegu jest dłuższy. Drewno może być ogrzewane metodą objętościową oraz metodą punktową.
Metodę objętościową nagrzewania – stosuje się dla materiałów tartych ( deski, bale, krawędziaki ) w suszarniach do drewna ( fot. 5 ) , gdzie materiały tarte są ułożone w sztaplach ( fot. 6 ). Proces nagrzewania w komorach suszarnianych o sztucznym obiegu powietrza może odbywać się w dwóch przypadkach: tj. wówczas, kiedy materiały tarte poddaje się procesowi suszenia i wtedy, kiedy materiały te nagrzewa się wyłącznie w celu zniszczenia owadów drewna. W pierwszym przypadku proces nagrzewania jest pierwszym etapem suszenia drewna i musi być prowadzony zgodnie z wykresem suszenia, najczęściej prowadzonym automatycznie przy pomocy urządzenia komputerowego. Natomiast w drugim przypadku, kiedy drewno posiada już techniczną wilgotność i chodzi tylko o zniszczenie owadów w drewnie, nagrzewanie odbywa się przy wysokiej wilgotności względnej powietrza w komorze ( 100 % ) i zamkniętych kominkach wlotowych i wylotowych powietrza. Przy takich parametrach proces suszenia nie odbywa się, a tylko występuje, wyłącznie proces nagrzewania drewna. Na ogół czas takiego nagrzewania powinien wynosić 1- 1.5 godziny w lecie , zimą 1.5- 2 godzin na każdy centymetr grubości nagrzewanego drewna, licząc od chwili, kiedy temperatura w komorze osiągnie poziom 50 - 60 stopni C. W czasie takiego nagrzewania drewno nie wysycha i dlatego nie ma niebezpieczeństwa pękania lub paczenia się drewna. Drewno po takim zabiegu pozbawione jest całkowicie jaj, larw i osobników dorosłych owadów drewna. Autor w praktyce w ramach badań technicznych doświadczył już taki przypadek, że w konstrukcję domku typu kanadyjskiego wbudowano zarobaczone drewno przez owada spuszczela. W takich przypadkach zachodzi konieczność tylko wymiany drewna na nowe pozbawione owadów. Dlatego przy zakupie drewna na budowę domu, więźby dachowej można użyć tylko drewno pozbawione wszelkich owadów, ponieważ po wbudowaniu możliwości zwalczania owadów są prawie żadne. Drewno można ogrzewać również innymi metodami: prądami wielkiej częstotliwości. Są to jednak procesy skomplikowane i dlatego nie stosowane powszechnie

 - Ochrona drewna i zwalczanie jego szkodników-owadów
Fot. 6
Metodę punktową nagrzewania drewna – stosuje się dla drewna wmontowanego w konstrukcję nośną budynku, wyrobu ( mebla ). Jest to podyktowane tym, że w określonych miejscach drewno jest tylko opanowane przez owady i nie zachodzi potrzeba nagrzewania całego wyrobu. Do tych zabiegów można stosować różne urządzenia przenośne, grzejne, nagrzewające gorącym powietrzem lub promieniowanie ( promienie gamma ). Promienie gamma stanowią dobry środek niszczenia owadów, ponieważ mają dobrą przenikliwość przez drewno. Ich dawka 1.0 – 3.0 kGy ( wg. Krajewskiego ) niszczy całkowicie owady, nie niszcząc przy tym Np. powłok lakierniczych powierzchni drewna. Natomiast promienie podczerwieni nie nadają się do dezynsekcji drewna, szczególnie drewna w obiektach zabytkowych. Poza fizycznymi metodami niszczenia owadów drewna można stosować jeszcze metody zwalczania owadów przy pomocy gazowania np. dwusiarczkiem węgla ( CS2 ) lub gazem „Rotanex”w komorach gazowych itp.

 - Ochrona drewna i zwalczanie jego szkodników-owadów
Fot. 7
W przypadku punktowego niszczenia np. spuszczela czy kołatka domowego, można zastosować metodę wstrzykiwania do otworów ich chodników specjalnych środków chemicznych np.” Fongitolu” w sprayu ( fot. 7 ) i zatykaniu tych otworów parafiną. Opakowanie ciśnieniowe posiada rurkę z kapturkiem zakończoną igłą, co umożliwia dokładne wstrzykiwanie pod ciśnieniem roztworu chemicznego. Są to zabiegi na ogół dość skuteczne, ale kłopotliwe i wymagające dużej cierpliwości i ostrożności.

Na zakończenie należy jeszcze podkreślić, że mimo określonych trudności jakie występują w procesie zwalczania owadów drewna, należy zwalczać je intensywnie, bowiem w przeciwnym przypadku opanowane drewno przez owady zostanie poważnie zniszczone. Poza tym należy nie zapominać o tym, że drewno po dezynsekcji przeprowadzonej metodami mechaniczno- fizycznymi wymaga zaimpregnowania środkami chemicznymi grzybo i owadobójczymi, by nie dopuścić do ponownego zakażenia.
W artykule zamieszczono najważniejsze zagadnienia i etapy dotyczące ochrony drewna i zwalczania jego szkodników ( od drewna okrągłego do wyrobów wykonanych z drewna ). Zwalczanie owadów drewna musi być kompleksowe i intensywne, począwszy od lasu, poprzez tartaki, składy drzewne i budowy, wówczas osiąga się założony cel, którym jest zawsze zastosowanie czystego drewna, pozbawionego wszelkich zakażeń i uodpornionego w ramach dokładnej impregnacji chemicznej na owady czy grzyby już w czasie jego użytkowania w wbudowanej konstrukcji.

INŻ. ZBIGNIEW GĘSIŃSKI
Fot. Autora i z Internetu

 
 
do góry



Nasze portale



Partnerzy

  Kontakt