Podstawowe złącza ciesielskie w konstrukcjach więźby dachowej z drewna
Dach każdego budynku spełnia ważne funkcje: zabezpiecza budynek przed opadami atmosferycznymi i wpływami termicznymi oraz decyduje o jego wyglądzie. Konstrukcja nośna dachu jest tak zaprojektowana , aby wytrzymała właściwe jego obciążenie oraz mogła przenosić siły obciążeniowe, powstałe na skutek ciężaru śniegu i parcia wiatrów ( fot. 1 ). Stąd jej konstrukcje muszą być wytrzymałe na zginanie statyczne. Poszczególne elementy więźby spełniają w jej konstrukcji różne funkcje nośne w zależności od sposobu ich podparcia jak; elementy swobodnie podparte (belki stropowe ) , podparte w jednym końcu ( wsporniki balkonowe ) oraz podparte w obu końcach (elementy konstrukcyjne więźby ). Wszystkie elementy nośne w zależności od obciążenia i gatunku drewna z którego są wykonane mają odpowiednie kształty i wymiary, które wynikają z obliczeń wytrzymałościowych, szczególnie w zakresie zginania statycznego. Występujące siły i ich kierunki działania w złączu pokazano na przykładowym złączu krokwi z belką stropową ( rys.1 ) . Wiadomo dość powszechnie, że wytrzymałość drewna np. na rozciąganie jest dwa razy większa od wytrzymałości na ściskanie. Na potwierdzenie tej tezy wskazują własności mechaniczne krajowych gatunków, zamieszczone w tabeli:
Gatunki drewna |
Wytrzymałość w kG/cm2 przy wilgotności 15 % |
|
Ściskanie |
Rozciąganie |
Zginanie |
|
Wzdłuż |
W poprzek |
Wzdłuż |
W poprzek |
W poprzek |
Sosna |
435 |
75 |
1040 |
30 |
780 |
Świerk |
430 |
60 |
900 |
27 |
660 |
Jodła |
310 |
45 |
840 |
23 |
600 |
Dane wg. F.Krzysika
|
Rys. 1 |
|
Rys. 2 |
|
Rys. 3. Złącze elementów rozciąganych na nakładkę skośną z zazębieniem |
|
Rys. 4 |
|
Rys. 5 |
|
Rys. 6 Przykłady złączy wrębowych a) na wręb wzajemny b) na nakładkę c) na czop d) klamra ciesielska |
Tradycyjne konstrukcje dachowe są wykonane na ogół z drewna iglastego z takich gatunków jak sosna, świerk czy jodła i składają się z elementów konstrukcyjnych jak: krokwie, płatwy, słupy, kleszcze i jętki. By prawidłowo połączyć ze sobą te elementy w konstrukcję więźby, należy wykonać prawidłowe złącza ciesielskie. Każde złącze ciesielskie czy inżynierskie ma swój kształt i wymiary i jest wzmocnione dodatkowym elementem ( kołek , śruba, klamra ), który ma obowiązek uniemożliwienie przesuwania się względem siebie połączonych ze sobą elementów konstrukcyjnych.
Podstawowe złącza ciesielskie można podzielić na ;
-złącza wzdłużne poziome i pionowe,
- złącza poprzeczne pod kątem prostym i ukośnym,
- złącza narożne,
- złącza na wrąb pod kątem,
Poszczególne elementy składowe połączenia muszą być tak wykonane , aby jak najmniej obniżały wytrzymałość drewna w połączeniu, które z reguły jest obniżone od 20-30 %. Stąd połączenie musi być wykonane dokładnie . Wręby w połączeniach nie mogą być głębsze niż 1/3 wysokości przekroju. Gwoździe , podkładki i klamry powinne być wbite w drewno.
ZŁĄCZA WZDŁUŻNE POZIOME
Złącza wzdłużne służą do łączenia elementów konstrukcyjnych na długość. Najczęściej stosowanym złączem na długość jest złącze na styk ukośny, klinowy lub na nakładkę skośną zwany również „zamkiem skośnym” ( rys.. 2 ). Wszystkie złącza pracujące na rozciąganie ( rys. 3 ) powinny być dodatkowo ściągnięte śrubami względnie klamrami , nakładkami z płaskowników lub drewna ( rys. 4 ). Słupy prostokątne lub okrągłe mogą być łączone na długość przy pomocy złączy na zakładkę lub zwidłowanie ( rys. 5 ). W praktyce ciesielskiej powszechnie stosowane są złącza wrębowe ( rys.6 ) np. na zakładkę (a ), na wrąb wzajemny ( b ) lub na czop ( c ). Złącze w postaci metalowej klamry ciesielskiej ( d ) (rys. 6 ) należy również do złącz wzdłużnych i kątowych, jest nadal w praktyce często stosowane. Klamra powinna być wykonana ze stali zbrojeniowej, prętu kwadratowego lub okrągłego o średnicy 12-20 mm długości 30-50cm oraz długości ramion klamry od 6-10 średnic pręta z którego klamra została wykonana.
ZŁĄCZA NAROŻNE I WRĘBOWE POD KĄTEM
Krokwie to elementy konstrukcyjne. które dźwigają całe poszycie dachowe. Stąd ich złącza należą do złącz narożnych , wykonanych pod kątem, najczęściej w połączeniu z murłatami. Podstawowe złącza krokwi to złącza krokwi w połączeniu z kalenicą na zwidłowanie (rys. 7 ), złącze krokwi na zakładkę ( rys. 8 ),złącze krokwi na płatwi w kalenicy (rys.9) oraz złącze krokwi z murłatą na siodełko ( rys. 10 ). Krokwie nie należy łączyć na długość, jedynie można łączyć w miejscach podpartych przez tak zwane „sztukowanie”, na zamek ukośny lub z płatwią pośrednią, mijankowe.
Połączenia zaciosowe należą również do często stosowanych złącz ciesielskich. Można stosować różne rodzaje wrębów zaciosowych np.wrąb czołowy pojedynczy, pośredni, podporowy czy czołowy podwójny ( rys. 11 ). Każdy wrąb zaciosowy powinien być wzmocniony dodatkowym zabezpieczeniem, by zachować jak największą jego stabilność połączeniową np. śruby ściągające , bolce utrzymujące czy nakładki ( rys. 12 ).
W publikacji tej przedstawiłem podstawowe złącza ciesielskie przy pomocy których można łączyć ze sobą poszczególne elementy konstrukcyjne w podzespoły konstrukcyjne zwane wiązarami np. w wiązary krokwiowe , jętkowe, wieszarowe czy wiązary płatwiowo- kleszczowe. Te ostatnie w zależności od rozpiętości mogą być jednowieszakowe lub dwuwieszakowe. Szersze informacje na temat wiązarów i ich budowy oraz nowoczesnych połączeń konstrukcyjnych, metalowych ( fot. 2 ) będą przedmiotem oddzielnych publikacji.
|
Rys. 7 Złącze krokwi na zawidłowanie |
|
Rys. 8 Złączę krokwi na zakładkę prostą |
|
Rys. 9 Złączę krokwi na płatwi w kalenicy |
|
Rys. 10 Złączę krokwi z murłaty za pomocą siodełka |
|
Rys. 12 Połączenie zaciosowe |
|
Rys. 13 Wzmocnienie połączeń zaciosowych |
INŻ. ZBIGNIEW GĘSIŃSKI
Rys. W.M.
|