Bezpieczeństwo pracy na wysokości (cz. 1) Ocena ryzyka i dobór właściwych środków ochrony
Wypadki śmiertelne związane z pracą na wysokości stanowią ponad połowę wszystkich wypadków śmiertelnych w branży budowlanej i przeszło 10% wypadków śmiertelnych w gospodarce narodowej – alarmuje Państwowa Inspekcja Pracy. W ramach ogólnopolskiej kampanii informacyjno-kontrolnej prowadzonej od jesieni pod hasłem „Bezpieczeństwo pracy w budownictwie – upadki, poślizgnięcia”, PIP stara się zwiększyć świadomość zagrożeń zawodowych w budownictwie, w szczególności zagrożeń związanych z pracą na wysokości. A w konsekwencji, ma na celu ograniczenie wypadków przy pracy w tej branży. Kampania promuje stosowanie środków ochrony zbiorowej – pomostów roboczych, siatek bezpieczeństwa, a także stosowanie środków ochrony indywidualnej wszędzie tam, gdzie nie ma możliwości zastosowania zabezpieczeń zbiorowych.
 Fot. Assecuro
Corocznie w wyniku karygodnych zaniedbań w zakresie zapewnienia bezpiecznych warunków pracy na placach budów, kilkadziesiąt osób ponosi śmierć z powodu upadku z wysokości. Inspektorzy pracy badający te zdarzenia wskazują na powtarzające się przyczyny: nieużywanie lub brak środków ochrony indywidualnej, brak nadzoru i tolerowanie odstępstw od przepisów bhp, brak lub niewłaściwe przeszkolenie w zakresie bhp, brak lub niewłaściwe środki ochrony zbiorowej. Wciąż wielu przedsiębiorców budowlanych oszczędza na bezpieczeństwie pracy. Na szczęście na dużych budowach coraz częściej stosuje się nowoczesne systemy i środki pozwalające na uniknięcie upadków z wysokości, które jednocześnie podnoszą efektywność pracy na budowie.
Doświadczenia wielu krajów UE wskazują, że jedynie powszechne stosowanie środków ochrony zbiorowej może w radykalny sposób doprowadzić do zmniejszenia liczby wypadków spowodowanych upadkami z wysokości. W niniejszym artykule przedstawiono podstawowe środki techniczne, zabezpieczające przed upadkiem z wysokości oraz zasady ich doboru. Każdy pracodawca, który zamierza prowadzić prace na wysokości, powinien wybrać środki właściwe do miejsca wykonywania pracy, które zapewnią wymagany poziom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników oraz spełnią wymagania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Ocena ryzyka – podstawowe narzędzie doboru środków ochrony
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. [2] w sprawie ogólnych przepisów bhp, praca na wysokości jest to praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi.
Do pracy na wysokości nie zalicza się pracy na powierzchni, niezależnie od wysokości, na jakiej się znajduje, jeżeli powierzchnia ta jest osłonięta ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami z oknami oszklonymi, a także gdy wyposażona jest w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości. Praca na wysokości zaliczana jest do kategorii prac szczególnie niebezpiecznych, wymagających od pracodawcy spełnienia szczegółowych wymagań, polegających na zapewnieniu: bezpośredniego nadzoru nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób, odpowiednich środków zabezpieczających oraz instruktażu pracowników w zakresie imiennego podziału pracy, kolejności wykonywania zadań i wymagań bhp przy poszczególnych czynnościach. A zatem powinna być wykonywana w zespołach minimum dwuosobowych [4]. Niektóre rodzaje prac na wysokości, np.: na masztach i wieżach, przy liniach napowietrznych, wymagają szczególnej sprawności psychofizycznej [3].
 Fot. Assecuro
Podstawowym narzędziem do właściwej organizacji pracy oraz doboru wszelkiego rodzaju środków profilaktycznych jest ocena ryzyka zawodowego.
Zastosowane w następstwie oceny środki, w tym techniczne środki zabezpieczające przed upadkiem z wysokości, powinny zapewniać bezpieczne warunki pracy. Udokumentowana ocena ryzyka powinna być systematycznie analizowana i aktualizowana (np. gdy na rynku pojawiają się środki ochrony, w których zastosowano nowe rozwiązania techniczne lub pojawiają się dodatkowe zagrożenia).
Pracodawca jest odpowiedzialny za:
- przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego przy wykonywanych pracach; – likwidowanie zagrożeń u źródeł ich powstania;
- stosowanie nowoczesnych rozwiązań technicznych;
- nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej;
- instruowanie pracowników w zakresie bhp;
- informowanie o istniejących zagrożeniach, w szczególności o zagrożeniach, przed którymi chronić ich będą środki ochrony indywidualnej oraz przekazanie informacji o zasadach ich stosowania;
- wyznaczenie koordynatora ds. bhp, w razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców.
 Fot. Assecuro Obowiązki uczestników procesu budowlanego
Inwestor jest odpowiedzialny m.in. za:
- zorganizowanie procesu budowy z uwzględnieniem zawartych w przepisach wymogów bezpieczeństwa i ochrony zdrowia;
- zapewnienie opracowania projektu budowlanego;
- zapewnienie opracowania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (planu BIOZ) przed rozpoczęciem budowy, jeśli jest wymagany;
- zapewnienie objęcia kierownictwa budowy przez kierownika budowy.
Projektant jest odpowiedzialny m.in. za:
- sporządzenie planu architektoniczno-budowlanego zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej (również odnośnie bhp);
- sporządzenie informacji BIOZ – ze względu na specyfikę projektowanego obiektu budowlanego, uwzględnianej w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia;
- skoordynowanie techniczne wykonanych opracowań projektowych, zapewniające uwzględnienie zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie budowy, z uwzględnieniem specyfiki projektowanego obiektu budowlanego.
Kierownik budowy jest odpowiedzialny m.in. za:
- sporządzenie lub zapewnienie sporządzenia planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia – planu BIOZ (przed rozpoczęciem budowy w oparciu o informację sporządzoną przez projektanta), w sposób uwzględniający specyfikę obiektu budowlanego i warunki prowadzenia robót budowlanych, w tym planowane jednoczesne prowadzenie robót budowlanych i produkcji przemysłowej;
Uwaga: plan BIOZ sporządza się w przypadkach: szczególnie wysokiego ryzyka dla bezpieczeństwa i zdrowia ludzi (zawsze), robót budowlanych trwających dłużej niż 30 dni roboczych, przy których zatrudnionych będzie co najmniej 20 pracowników lub pracochłonność tych robót będzie przekraczać 500 osobodni.
- koordynowanie działań zapewniających przestrzeganie podczas wykonywania robót budowlanych zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zawartych w przepisach BHP;
- wprowadzanie niezbędnych zmian w informacji BIOZ oraz w planie BIOZ, wynikających z postępu wykonywanych robót budowlanych.
Kierownik budowy ma prawo występowania do inwestora o zmiany w rozwiązaniach projektowych, jeżeli są one uzasadnione koniecznością zwiększenia bezpieczeństwa realizacji robót budowlanych lub usprawnienia procesu budowy. Z uwagi na szczególną rolę w zakresie koordynowania i nadzoru nad przestrzeganiem zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, ponosi on odpowiedzialność zawodową za spowodowanie zagrożenia życia lub zdrowia ludzi. Wskutek rażących błędów lub zaniedbań może również ponieść odpowiedzialność cywilną lub karną, jeśli zaszłyby okoliczności do ich zastosowania.
 Fot. Assecuro Hierarchia doboru środków ochrony
Dobierając środki ochrony powinniśmy stosować rozwiązania zgodnie z poniższą drabinką hierarchii:
- Eliminacja zagrożeń w miejscu ich powstawania – np. poprzez zmianę rozwiązań projektowych i wyeliminowanie potrzeby pracy na wysokości na etapie projektu.
- Zapobieganie zagrożeniom – poprzez zmianę technologii pracy (np. montaż pomostów roboczych, drabin i poręczy zabezpieczających do systemów deskowań ściennych, stropowych lub słupów, w pozycji leżącej na podłożu).
- Ograniczenie pola pracy pasywne – uniemożliwienie wystąpienia upadku poprzez zastosowanie środków nie wymagających udziału pracownika: zabezpieczenia (balustrady, poręcze, siatki pionowe) rusztowań roboczych, platformy i pomosty robocze.
- Ograniczenie pola pracy aktywne – uniemożliwienie wystąpienia upadku poprzez zastosowanie środków wymagających udziału pracownika:
– środki ochrony indywidualnej ograniczające poruszanie się: urządzenia i linki na tyle krótkie, aby uniemożliwić wystąpienie upadku;
– środki do pracy w podparciu;
– praca przy wykorzystaniu technik linowych.
- Minimalizowanie długości upadku i konsekwencji (pasywne) – środki ochrony zbiorowej minimalizujące długość upadku i konsekwencje: siatki na poziomie pracy.
- Minimalizowanie długości upadku i konsekwencji (aktywne) – środki ochrony indywidualnej powstrzymujące upadek, wymagające udziału pracownika: amortyzatory, urządzenia samohamowne itp.
- Minimalizowanie konsekwencji upadku – np. siatki na niższym poziomie. Dobierając środki ochrony należy również rozważyć i zaplanować:
– transport – gabaryty, masę;
– sposób montażu i demontażu – czas, koszty, ryzyko związane z montażem;
– przechowywanie – gabaryty;
– zakres i pole ochrony;
– wpływ na wydajność i produktywność – ograniczenie ruchu, ergonomia;
– szkolenia – im większy stopień skomplikowania ochrony, tym wyższy stopień wyszkolenia pracowników (np. prace technikami linowymi);
– odpowiedni nadzór – wyższy w przypadku zastosowania środków ochrony indywidualnej; – kompetencje osób nadzorujących;
– kontrole okresowe sprzętu – czas, konieczność zaprzestania prac; możliwość wykonania na miejscu;
– konserwacje i naprawy prac;
– możliwość i sposób ewakuacji;
– warunki pogodowe prowadzenia prac.
Oprac. J. Chrapkowska-Smoter
Źródło: Państwowa Inspekcja Pracy – www. pip.gov.pl, „Budownictwo. Dobór środków technicznych zabezpieczających przed upadkiem z wysokości” Główny Inspektorat Pracy 2009.
Konsultacja: Danuta Rutkowska, Rzecznik Prasowy Głównego Inspektora Pracy.
Publikacja: 2-04-2011
|
