Nietypowe pokrycia dachowe
 Nowoczesny budynek z drewna pokryty łupkiem osikowym. Fot. M. Januszewski Drewniany dom ma niepowtarzalny urok, klimat i styl. Poprawnie zaprojektowany i umiejętnie
wkomponowany w otoczenie, zarówno dom z bali, jak i o szkielecie drewnianym może być obiektem
wygodnym, komfortowym i energooszczędnym. Wiele osób, zanim podejmie decyzję o wyborze tej
właśnie konstrukcji, zastanawia się nad możliwymi do zastosowania pokryciami dachowymi. Dach
bowiem nie tylko zdobi budynek, ale przede wszystkim zabezpiecza go przed szkodliwym wpływem
warunków atmosferycznych. Dlatego bardzo ważne jest, by był szczelny, odpowiednio zaizolowany i
poprawnie wentylowany. To zaś wymaga wykonania go przez dobrą, fachową ekipę, która nie tylko
zadba o zapewnienie funkcjonalności pokrycia, ale też będzie potrafiła położyć dany materiał.
Drewniany dom może być wykończony dowolnym pokryciem pod warunkiem, że więźba będzie w stanie przenieść jego ciężar. Zdolność do przenoszenia dużych ciężarów wymagana jest zwłaszcza przy ciężkich pokryciach: łupku, dachówce ceramicznej czy cementowej. Jeśli inwestor wybierze materiał lżejszy – np. dachówkę bitumiczną, blachodachówkę – więźba może być wykonana z cieńszego drewna.
Najpopularniejszymi pokryciami dachowymi są dachówka ceramiczna i cementowa, blacha w postaci arkuszy lub blachodachówki oraz papa i gonty bitumiczne. Ale rynek proponuje też szereg innych materiałów, choć są one zdecydowanie rzadziej wybierane. Poniżej krótka prezentacja wybranych.
Sentymentalna trzcina
Pokrycie z tego materiał zastąpiło klasyczną słomianą strzechę, ponieważ trzcina wodna ma
zdecydowanie lepszą wytrzymałość i trwałość (nawet 70-80 lat). Wiązki trzciny są ciężkie i po
ubiciu ściśle do siebie przylegają, dzięki czemu dach jest szczelny, doskonale chroni przed
warunkami atmosferycznymi oraz hałasem, a przy tym zapewnia idealny mikroklimat – niczym termos
zimą utrzymuje ciepło, a latem gwarantuje przyjemny chłód. Krzemionka, której duża ilość znajduje
się w dolnych częściach łodyg trzciny, stanowiących zewnętrzną warstwę pokrycia, podnosi
odporność materiału na zniszczenie przez warunki atmosferyczny, a jednocześnie sprawia, że pokrycie
jest trudno zapalne. Aby poprawić właściwości, materiał może zostać zaimpregnowany odpowiednimi
środkami. Trwałość materiału jest też wynikiem obecności w nim składników woskowych. Współczynnik
przenikania ciepła dla tego materiału kształtuje się na poziomie 0,35 W/ m2K, natomiast
współczynnik przewodzenia ciepła to 0,024 W/mK.
Strzecha z trzciny, oprócz użytkowych, ma też walory estetyczne. Wykonana z odpowiedniego materiału (trzcina powinna być młoda, roczna, o cienkiej, pozbawionej liści łodydze w słomkowym kolorze), nie tylko wygląda ładnie, ale też umożliwia wykonanie na dachu niepowtarzalnych i efektownych, obłych kształtów.
Ponadto taki dach jest ekologiczny i zdrowy, oddycha, doskonale komponuje się z otoczeniem. Aby
dach zapewniał całkowitą szczelność, materiał musi być odpowiednio ułożony – trzcina musi leżeć
bardzo ściśle, być ubita, właściwie umocowana, a kąt nachylenia musi gwarantować skuteczny
odpływ wód opadowych i nie może być mniejszy niż 45°. Mocuje się ją albo do łat, albo do
deskowania.
Wielu potencjalnych inwestorów obawia się, że strzecha z trzciny przyciągnie gryzonie i insekty.
Tymczasem, jeśli pokrycie jest poprawnie ułożone, odpowiednio ubite, nie zapewnia niechcianym lokatorom ani pożywienia, ani możliwości zagnieżdżenia się. Należy jednak przestrzegać ściśle kilku zasad:
materiał musi być najlepszej jakości, odpowiednio wyselekcjonowany i przygotowany, do wykonania
musi być zatrudniona ekipa fachowców specjalizujących się w realizacji tradycyjnych pokryć, kominy
muszą mieć specyficzną konstrukcję, która zapewni bezpieczeństwo pożarowe, a elementy konstrukcji
drewnianej – odpowiednie przekroje. Nie wolno też zapomnieć, że ze względu na ciężar pokrycia
więźba musi mieć mocną konstrukcję. Niezwykle ważne jest zapewnienie wentylacji pokrycia.
Ponadto, mimo jego dobrej izolacyjności, przestrzeń pomiędzy pokryciem a krokwiami należy dodatkowo wypełnić wysokiej jakości, dobrym i trudno zapalnym materiałem izolacyjnym.
Walorem tego rozwiązania jest m.in. brak potrzeby konserwacji. Ponadto pokrycie to znajduje
zastosowanie w budynkach o zróżnicowanej architekturze, nie tylko stylizowanej na rustykalną. W
domu ze strzechą trzcinową panuje idealny mikroklimat z optymalną temperaturą i wilgotnością,
ponadto jest w nim niezwykle cicho. Dach taki działa jak naturalna klimatyzacja zasilana energią
słońca i wiatru.
 Gont drewniany. Fot. M. Januszewski Urok drewnianego gonta
Gont drewniany to pokrycie naturalne, które doskonale harmonizuje z otoczeniem i pięknie prezentuje
się na dachach domów, zwłaszcza lekko choćby stylizowanych na rustykalne. Świetnie wygląda też na
dachach domów o nowoczesnej architekturze – kontrast z nowoczesnymi materiałami wydobywa i podkreśla jego szlachetność i czar.
Do produkcji gontów stosowane są różne gatunki drewna, głównie świerk, sosna, cedr, modrzew i jodła. W
zależności od sposobu obróbki, gonty mogą być cięte lub łupane. W pierwszym przypadku ich po-
wierzchnia jest gładka, w drugim – nieregularna i chropowata. Jeśli chodzi o walory użytkowe,
gont łupany cechuje się lepszą efektywnością w zakresie odprowadzania wody deszczowej, mniejszą
nasiąkliwością, jest też trwalszy od ciętego. Dlatego jako pokrycie jest stosowany ten właśnie typ
gonta, podczas gdy elewację wykańcza się zarówno gontami ciętymi, jak i łupanymi.
Dach pokryty gontem drewnianym łupanym charakteryzuje się wytrzymałością na destrukcyjny wpływ warunków atmosferycznych (grad, mróz, deszcz, wiatr, bardzo wysokie temperatury). To bardzo lekkie pokrycie, naturalne i ekologiczne, o znakomitych walorach estetycznych. Wąskie i długie srebrzystoszare
deszczułki (szerokość gonta wynosi ok. 6-12 cm, zaś długość ok. 30-70 cm) pięknie prezentują się
na dachach. Wyróżniają je świetne parametry termoizolacyjne i akustyczne. Dzięki temu, że materiał
jest lekki – mimo iż układany w 2-3 warstwach, więźba nie jest przez niego mocno obciążona, a tym
samym może mieć mniejszą wytrzymałość niż np. w przypadku dachu z trzciny. Zaletą drewnianych
gontów jest możliwość pokrywania nimi nawet bardzo skomplikowanych konstrukcji o nachyleniu już
od 22°. Można wprawdzie wykorzystać je na dachach o nachyleniu nawet od 14°, jednak w tym
przypadku istnieje duże ryzyko zawilgocenia drewna (zwłaszcza przy błędach w impregnacji i
nieodpowiednio wykonanej wentylacji połaci) oraz skrócenie trwałości dachu.
Aby drewno było odporne na wpływ warunków atmosferycznych oraz nie poddawało się szkodliwemu działaniu owadów,
grzybów itp., należy zadbać o jego odpowiednią obróbkę, impregnację i zabezpieczenie.
Elegancja z wióra
To kolejny rodzaj naturalnego pokrycia, przeznaczony na dachy strome, o nachyleniu minimum 35°.
Jego trwałość szacowana jest na ok. 50 lat. Dach pięknie się starze- je – nabiera oryginalnego,
siwosrebrnego koloru.
Osikowe wióry najczęściej mają szerokość 6-12 cm, długość natomiast do 60 cm (z reguły ok. 40 cm). Są cienkie – ich grubość nie przekracza pół centymetra. Struga się je wzdłuż włókien, z drewna pozbawionego sęków – nie łamią się, nie pękają, są odporne na wilgoć, a charakterystyczny zapach
osiki sprawia, że owady nie zagnieżdżają się w nich. Oprócz osiki, do strugania wiórów stosuje się
także drewno sosny i świerku.
Wióry, wilgotne, bo są wówczas elastyczne i łatwiejsze w obróbce, mocuje się na zakład do podłoża
– deskowania zaimpregnowanego lub pokrytego papą albo podkładu zabezpieczonego folią wstępnego
krycia – warstwami za pomocą gwoździ – liczba warstw bywa różna, zasadniczo jest ich od kilku do
kilkunastu, co daje pokrycie o grubości do ok. 10 cm. Jako materiał ociepleniowy pod dach z
wiórów stosowana jest najczęściej wełna mineralna. Pokrycie to zachwyca finezją, precyzją i
przypominającym koronkę lub rybią łuskę wzorem. Dach jest lekki, ekologiczny, a materiał ładny
i harmonizujący z otoczeniem. Wióry nie wymagają impregnacji, pomagają stworzyć w domu przyjazny
mikroklimat o stałym, optymalnym poziomie wilgoci. Warto też dodać, że dach z nich wykonany nie
przenosi dźwięków, więc wewnątrz nie słychać nawet odrobiny hałasu wywoływanego przez padający
deszcz. Znakomicie izoluje nie tylko akustycznie, ale też termicznie.
 Łupek dachowy. Fot. Rathscheck Piękny łupek
Kamień jest materiałem od wieków wykorzystywanym w budownictwie, również jako pokrycie. Jest
naturalny, niepalny, a przy tym wyjątkowo efektowny i niezwykle trwały i wytrzymały – dach z
niego, poprawnie wykonany, przetrwa 300 lat i więcej. Łupek kamienny to jednocześnie jedno z
najdroższych i najbardziej ekskluzywnych pokryć dachowych; ciężkie, wymagające mocnej więźby
dachowej, ale też pozwalające uzyskać spektakularne efekty estetyczne i wizualne.
Łupki dostępne są pod postacią płytek prostokątnych, łukowatych, w kształcie łuski, ośmioboku itp.
Można z nich tworzyć dowolne kompozycje, doskonale pasujące na każdy budynek, niezależnie od tego,
w jakim stylu został zaprojektowany. Ponadto łupek kamienny nadaje się na dach o nawet
najbardziej skomplikowanej konstrukcji – płytki oferowane są w różnych kolorach, kształtach i wymiarach, dzięki czemu można nimi pokryć nawet bardzo małe powierzchnie. Kolejną jego zaletą jest fakt, że znajduje zastosowanie zarówno na połaciach o niewielkim nachyleniu, jak i bardzo stromych (25-90°).
Istnieje kilka rodzajów krycia łupkiem: dzikie, staroniemieckie, łuskowe, prostokątne,
uniwersalne. Najbardziej pracochłonną, a zarazem efektowną metodą jest tzw. dzikie krycie. W tym
przypadku wszystkie kamienie obrabiane są ręcznie na placu budowy, a dzięki ich naturalnej,
zróżnicowanej strukturze i fakturze dach zyskuje niepowtarzalny wygląd. Jednocześnie technika ta
wymaga od dekarza nie tylko zmysłu artystycznego, ale też doskonałej znajomości sztuki dekarskiej.
Ponieważ w efekcie ręcznej obróbki każda płytka może mieć dowolną formę i kształt – począwszy od
idealnie geometrycznych po nieregularne – oraz wielkość, ważne jest, by ich ułożenie na dachu i
połączenie było przemyślane. Dobry dekarz potrafi stworzyć dach o bajkowym wyglądzie – warto jednak
pamiętać, że ten rodzaj krycia, choć kunsztowny, niebanalny i wyjątkowy – nie każde- mu odpowiada
ze względu na pewną dzikość, szorstką drapieżność i swego rodzaju dynamizm. Zdecydowanie
spokojniejszy jest dach pokryty metodą staroniemiecką, która charakteryzuje się płynną i delikatną
linią oraz zastosowaniem kamieni o zmiennej wysokości i szerokości w sposób kontrolowany,
uporządkowany i przemyślany.
***
Pokrycie dachowe powinno być dopasowane do architektury budynku, otoczenia, możliwości
finansowych inwestora. Z reguły wyboru dokonujemy między najpopularniejszymi materiałami:
dachówką cementową i ceramiczną, blachodachówką, gontem bitumicznym Czasami warto jednak pomyśleć mniej schematycznie, zastanowić się nad alternatywnymi rozwiązaniami. Dach pokryty trzciną,
gontem drewnianym czy łupkiem jest drogi, ale też piękny, ciepły, a w połączeniu z drewnianą
konstrukcją
Oprac. E.D.
WARSTWY – Dachy i Ściany 3/2012
|
