Konstrukcje więżb dachowych z drewna
Fot. 1 Kształt dachu każdego domu zależy przede wszystkim od jego konstrukcji, szczególnie dotyczy to dachów wykonanych w konstrukcji szkieletowej z drewna. Konstrukcja szkieletowa dachu , jego więźba, zależy od wielu czynników jak: kształtu rzutu poziomego budynku, materiałów zużytych do jego pokrycia , zwyczajów regionalnych ( np. tereny górskie ) , klimatu oraz wykorzystania poddasza na cele użytkowe. Stąd buduje się budynki o dachach jednospadkowych lub wielospadkowych ( fot. 1 ). Te ostatnie posiadają dachy o wielu połaciach , wykonanych w różnych kształtach (prostokątnych, trójkątnych i innych ) oraz o różnych nachyleniach. Wszystkie wymagania dotyczące kształtów i jego wartości techniczno-użytkowych, dyktują zatosowania stosownego rodzaju więźby dachowej. Więżę dachową stanowi zespół elementów konstrukcyjnych połączonych ze sobą w sposób trwały na złącza ciesielskie. W konstrukcjach więżę dachowych rozróżnia się konstrukcje krokwiowe, jętkowe oraz konstrukcje płatwiowo-kleszczowe oraz rzadko stosowane konstrukcje wieszarowe, ponieważ stosowane są przy dużych rozpiętościach. Każda z tych więżb posiada swoisty układ konstrukcyjny i specyfikę zastosowania, zalety i wady.
WIĘŹBA O KONSTRUKCJI KROKWIOWEJ (RYS. 1 )
Więźba o konstrukcji krokwiowej soją nazwę bierze z tego, że krokwie jako elementy konstrukcyjne w tej konstrukcji pełnią dominującą rolę. Na nich oparte jest całe poszycie dachowe . Krokwie mają oparcie tylko w dwóch punktach, w kalenicy oraz na murłacie na stropie. W kalenicy krokwie najczęściej są łączone ze sobą na nakładkę prostą lub na zwidłowanie, względnie przy pomocy płatwi z nakładkami.Z murłatą uprzednio zaizolowaną papą, leżącą na stropie , krokwie mocowane są przy pomocy wrębów lub siodełka. Drugi sposób łączenia jest lepszym rozwiązaniem, ponieważ nie osłabia wytrzymałości krokwi, w miejscu jej mocowania. Murłaty do stropu mocowane są przy pomocy śrub w odległości co 2.5 m. W przypadku stropu drewnianego, krokwie opiera się na belkach stropowych. Wszystkie krokwie w układzie poziomym, szczególnie w dachach stromych łączone są ze sobą przy pomocy wiatrownic, których zadaniem jest usztywnienie całej konstrukcji więźby i uodpornienie jej połaci na parcie wiatru. Wiatrownice wykonane są na ogół z desek o przekroju 3.8 x 10 cm lub 5 x 12 cm.. W dachach niskich, wiatrownice zastępuje się deskowaniem połaci dachowych. Konstrukcję więźby krokwiowej stosuje się do dachów o rozpiętości maksymalnie 7 m w świetle ścian zewnętrznych
RYS. 1 | RYS. 2 | WIĘŹBA O KONSTRUKCJI JĘTKOWEJ ( RYS. 2 )
Więźba dachowa o konstrukcji jętkowej różni się od krokwiowej tym, że dodatkowo jest wsparta rozporami poziomymi, zwanymi jętkami, które przenoszą obciążenia dachu na ściany zewnętrzne, nawet wówczas kiedy występują ściany stolcowe. Jętki mocuje się w połowie długości krokwi i łączy się najczęściej na półjaskółczy ogon i śrubę. Można stosować również połączenie ciesielskie na dotyk i wręb czołowy pojedynczy z dwustronnymi nakładkami, przybitymi gwoździami. Gdy poddasze ma być użytkowe to jętki wykorzystuje się jako belki stropowe. Przy większych rozpiętościach więźby, gdy jętki są zbyt długie,podpiera się płatwami opartymi na słupach stolcowych i wówczas taka więźba nabiera charakteru konstrukcji płatwiowo-jętkowej. Usztywnienie całej konstrukcji osiąga się przez mocowanie na gwoździe do krokwi powyżej i poniżej jętki wiatrownic.
Więżę o konstrukcji jętkowej czy płatwiowo-jętkowej stosuje się w budynkach o rozstawie ścian zewnętrznych od 5 do 12 m i o stromych dachach i ich spadkach 37-67 stopni oraz o użytkowym poddaszu.
RYS. 3 WIĘŹBA O KONSTRUKCJI PŁATWIOWO- KLESZCZOWEJ ( RYS. 3 )
Więźba o konstrukcji płatwiowo-kleszczowej składa się z konstrukcji krokwiowej i jętkowej wzmocnionych udziałem słupów, kleszczy i mieczy. Nowym rozwiązaniem tej konstrukcji jest to, że krokwie poszczególnych wiązarów głównych zewnętrznych i pośrednich, środkowych opierają się na płatwach pośrednich , te z kolei na kleszczach i słupach. Każda płatew dodatkowo oparta jest na mieczach mocowanych na czop do poszczególnych słupów. Słupy w dolnym końcu mocowane są do płatew stropowych również przy pomocy czopów. Konstrukcja kleszczy podobna jest do jętek z tym, że są to dwie jętki łączone na półjaskółczy ogon do krokwi i śrubę a do słupa tylko na śrubę.
Więźba płatwiowo- kleszczowa jest konstrukcją odciążającą ściany zewnętrzne, ponieważ część obciążeń dachu przechodzi przez układ ścian stolcowych, poprzez dolne płatwy ( stropowe ) bezpośrednio na strop. Stąd więźba ta z dwoma płatwiami pośrednimi jest konstrukcją stabilną i dlatego powszechnie stosowaną.
Szczegóły połączeń ciesielskich elementów konstrukcyjnych w poszczególnych rodzajach i typach więżę dachowych są przedstawione na rysunkach szczegółowych.
W publikacji omówiłem najważniejsze, stosowane więźby dachowe, wykonane z drewna, które wymagają profesjonalnego wykonawstwa, szczególnie w zakresie obróbki mechanicznej poszczególnych połączeń ciesielskich. Przedmiotem doboru urządzeń i narzędzi mechanicznych dla wykonania prac ciesielskich, szczególnie obróbczych, na budowie będzie oddzielna publikacja.
INŻ. ZBIGNIEW GĘSIŃSKI
Fot. autora ,
Rys. z Internetu.
|