Wydarzenia i nowości Konstrukcje       Publikacje       Producenci Dachy skośne       Publikacje       Producenci Dachy płaskie       Publikacje       Producenci Pokrycia dachowe       Pokrycia ceramiczne             Publikacje             Producenci       Pokrycia cementowe             Publikacje             Producenci       Pokrycia blaszane             Publikacje             Producenci       Papy             Publikacje             Producenci       Gonty bitumiczne             Publikacje             Producenci       Łupek             Publikacje             Producenci       Płyty dachowe             Publikacje             Producenci       Inne             Publikacje             Producenci Dachy zielone       Publikacje       Producenci Dachy odwrócone       Publikacje       Producenci Okno w dachu       Publikacje       Producenci Folie dachowe       Publikacje       Producenci Ocieplenia dachów skośnych       Publikacje       Producenci Ocieplenia dachów płaskich       Publikacje       Producenci Akcesoria dachowe       Publikacje       Producenci Kominy       Publikacje       Producenci Rynny i odwodnienia       Publikacje       Producenci Ochrona odgromowa       Publikacje       Producenci Renowacja       Publikacje       Producenci Chemia budowlana       Publikacje       Producenci Maszyny i narzędzia       Publikacje       Producenci Obróbki blacharskie       Publikacje       Producenci Poddasza       Publikacje       Producenci Wentylacja dachów       Publikacje       Producenci Dom energooszczędny       Publikacje       Producenci Proekologiczne budowanie       Publikacje       Producenci Instrukcje Poradnik       Publikacje       Producenci Dylematy Inne TV Dachy Forum szkół Dla dekarzy       Z życia PSD       Szkolenia Budownictwo w statystykach BHP na budowie Rzeczoznawcy Organizacje branżowe Targi Wydawnictwa Konkursy i szkolenia Kontakt

  Strona główna
 

 

Pobierz odtwarzacz Adobe Flash Player

Ważne problemy krycia dachu blachą

Dach w budynku jest tak ważnym elementem jak fundamenty, ściany i stropy. Są to istotne elementy nośne budynku. One stanowią o wytrzymałości, stateczności i trwałości obiektu budowlanego. Te parametry (wytrzymałość, stateczność i trwałość) muszą być zachowane zgodnie z wymaganiami przepisów prawa budowlanego oraz zasadami współczesnej wiedzy technicznej i sztuki budowlanej.

Dach zamyka od góry wnętrze budynku i chroni przed wpływami czynników atmosferycznych jak wiatr oraz opady deszczu i śniegu. Każdy dach składa się z konstrukcji nośnej zwanej więźbą dachową i pokrycia. Przy projektowaniu więźby dachowej należy przewidzieć obciążenie ciężarem własnym oraz śniegiem i wiatrem. Jeśli chodzi o ciężar własny to należy przyjmować obciążenie najcięższe ze stosowanych np. dla dachów pochyłych dachówką karpiówką podwójnie (g = 0,95 kN/m2).
Każdy rodzaj pokrycia wymaga wykonania odpowiedniego podłoża. Podłoże ma za zadanie umożliwić zamocowanie pokrycia dachowego. Spośród wielu rodzajów pokryć dachowych, pokrycie dachu blachą wymaga szczególnie dobrze przygotowanego podłoża.

Poprawne wykonanie pokrycia dachu blachą, wielokrotnie wydłuża jego trwałość, a to powoduje, że takie pokrycie jest tanie. Spotykane na co dzień podstawowe błędy przy kryciu dachów blachą, skłoniły mnie do napisania tego artykułu. Mam przekonanie, że wielu inwestorów i wykonawców robót budowlanych po zapoznaniu się z treścią niniejszego artykułu przekona się do poprawnego wykonywania robót pokrywczych. Dodam, że poprawne wykonanie pokrycia dachu blachą jest znacznie tańsze w samym nakładzie kosztów podczas budowy, a po zakończeniu robót dalej owocuje wielokrotnym przedłużeniem okresu eksploatacji w stosunku do błędnego i droższego wykonawstwa.

Tabela 1.

Lp. Sposób krycia Wielkość pochylenia połaci dachowych Zalecane wielkości pochylenia
%
α° %
1 Blacha miedziana ponad 6 ponad 10 ponad 10
2 Blacha stalowa ocynkowana ponad 12 ponad 20 30+60
3 Blacha cynkowa ponad 14 ponad 25 35+60
4 Blacha aluminiowa 17+45 30+100 30+60

Dla zachęty zapoznania się z przedstawionymi niżej problemami krycia dachu blachą podaję, że w przypadku pokrycia dachu blachą miedzianą w sposób prawidłowy, koszt wykonania jest mniejszy w materiałach i robociźnie (zbędne są pewne materiały i robocizna z nimi związana), a trwałość pokrycia wynosi ponad 300 lat (kilka pokoleń). Natomiast przy błędnym wykonawstwie – co jest często spotykane – samo wykonanie jest droższe (dodatkowe materiały i robocizna z nimi związana), a trwałość pokrycia wynosi zaledwie 50–60 lat. Po tym okresie zachodzi potrzeba rozebrania pokrycia i wykonania nowego.
Poznanie problemów związanych z pokryciem blaszanym dachu jest konieczne niezależnie kto wykonuje roboty pokrywcze. Jeżeli sami wykonujemy, to musimy wiedzieć jak to poprawnie zrobić. W przypadku zlecenia tych robót rzemieślnikowi tj. blacharzowi-dekarzowi, musimy wiedzieć czego od niego wymagać.
Omawiając zagadnienia związane z kryciem dachów blachą należy zaznaczyć, że każdy rodzaj pokrycia dachu zależny jest od kąta pochylenia połaci dachowych. Zależność tę określa norma PN-85/B-02361. Dla pokryć blaszanych są następujące wymagania normowe.

W budownictwie stosowane są blachy płaskie i profilowane. Blachy profilowane to blachy fałdowe, faliste i dachówkopodobne. Pod te dwa zasadnicze rodzaje blach (płaskie i profilowane) stosuje się różne podkłady do ich mocowania. Blachy płaskie wymagają odeskowania połaci dachowych. Natomiast pod blachy profilowane stosuje się łaty lub płatwie (łaty o większym przekroju poprzecznym).
Blachy płaskie to blachy stalowe ocynkowane, cynkowe, miedziane i aluminiowe. Blachy profilowane obecnie stosowane wykonuje się z blachy stalowej ocynkowanej powlekanej tworzywami sztucznymi (plastisol).

Istotnym wymogiem przy kryciu dachu blachami płaskimi jest zapewnienie wentylacji pokrycia, niezależnie czy dach jest ocieplony czy nie ocieplony.

a) Pokrycie blachą stalową ocynkowaną
Pokrycie blachą ocynkowaną wykonuje się na podłożu z desek grubości najczęściej 25 mm przybitych w odstępach co 5 cm. Szerokość desek nie powinna być większa niż 15 cm. Poniżej podkładu z desek musi być przestrzeń wentylacyjna. W przypadku strychu nie ma z tym problemu, ponieważ cały strych stanowi przestrzeń wentylacyjną. Jednak przy wykorzystaniu strychu na poddasze użytkowe (mieszkalne), dach trzeba ocieplić. Wtedy koniecznie musi być zachowana przestrzeń wentylacyjna pomiędzy ociepleniem dachu i podłożem z desek. Minimalna wysokość warstwy wentylacyjnej wynosi 2 do 2,5 cm. W przypadku ocieplenia dachu muszą być jeszcze wykonane otwory nawiewne przy okapie i wywiewne u góry. Sposób deskowania połaci dachowych przedstawiony jest na rys. 1. Jak widać z rysunku, ograniczona szerokość desek pod pokrycie blachą i odstępy między deskami mają na celu ułatwienie odparowania skondensowanej pary wodnej na spodniej stronie blachy. Mechanizm tego zjawiska polega na tym, że blacha, która szybko ulega ochłodzeniu w porze wieczornej i nocnej powoduje wykraplanie się pary wodnej zawartej w powietrzu tak na powierzchni zewnętrznej jak i wewnętrznej. Dzieje się tak od momentu, kiedy blacha osiągnie tzw. „temperaturę punktu rosy”. To samo zjawisko obserwujemy na trawie w postaci rosy. Dokładnie można to wyjaśnić w następujący sposób.

 - Ważne problemy krycia  dachu blachą
Rys. 1. Deskowanie pod pokrycie blachą ocynkowaną:
a) sposób deskowania,
b) wentylowanie blachy pokrycia.

Para wodna zawarta w powietrzu wywołuje ciśnienie cząstkowe, którego wielkość zależy od temperatury. Wilgotność względną powietrza w procentach określa się jako stosunek ciśnienia cząstkowego pary wodnej w powietrzu do ciśnienia pary wodnej nasyconej w tej samej temperaturze. Ciśnienie cząstkowe pary wodnej nasyconej pn w powietrzu w zależności od temperatury podaje załącznik 8 normy PN-91/B-02020 „Ochrona cieplna budynków”. Zatem mając pomierzone takie parametry jak wilgotność względna powietrza (odczyt na higrometrze) i temperatura powietrza (odczyt na termometrze) możemy obliczyć temperaturę punktu rosy tj. temperaturę, przy której ciśnienie cząstkowe pary wodnej zawartej w powietrzu staje się ciśnieniem stanu nasycenia. Od tego momentu następuje wykraplanie pary wodnej.
Przykład: temperatura powietrza t = 15°C i wilgotność względna j = 45%.
Ciśnienie cząstkowe pary wodnej p = j pn/100
Z załącznika 8 normy dla t = 15°C pn = 17,06 hPa
p = 45×17,06/100 = 7,68 hPa
temu ciśnieniu odpowiada temperatura ts = 3,2°C.

Jeżeli więc temperatura pokrycia blaszanego spadnie (w nocy) poniżej 3,2°C, wystąpi rosa na jej powierzchni. Gdy po nocy nastąpi dzień, to w miarę nagrzewania się blachy, drobne kropelki rosy skupiają się w większe krople i spływają do rynien i rur spustowych, a częściowo ulegają wyparowaniu do atmosfery. Natomiast od spodu przy nagrzewaniu się blachy, skondensowana para wodna odparowuje, a pewna część powoduje zawilgocenie podłoża z desek. Ta wilgoć też ulega odparowaniu. Aby para wodna mogła łatwo przedostać się do przestrzeni wentylacyjnej, konieczne są odstępy między deskami i niezbyt szerokie deski. Widać to na rysunku 1.
Deski podkładu należy tak przybijać gwoździami do krokwi wieźby dachowej, aby łebki gwoździ znajdowały się nieco poniżej powierzchni deskowania. Aby uzyskać taki efekt, stosuje się metalowe dobijaki zwane w ślusarstwie przebijakami. Przebijaki są to pręty metalowe o odpowiedniej obtoczonej końcówce. Tak wykonane deskowanie zabezpiecza blachę pokrycia przed stykiem z gwoździami. Blacha pokrycia leży na deskach.

Aby pokrycie z blachy było szczelne i trwałe, musi być zastosowane odpowiednie łączenie arkuszy blach między sobą i odpowiednie mocowanie do deskowania.
Najczęściej stosuje się dwa rodzaje łączenia arkuszy blachy:
– na rąbki,
– na zwoje i zakłady.
Blachy między sobą łączone są na całym obwodzie. Także po obwodzie styku blach mocuje się je do podłoża z desek.
Norma PN-61/B-10245 określa wymagania i badania techniczne przy odbiorze robót blacharskich.
Do robót pokrywczych, a także obróbek blacharskich stosuje się blachę stalową ocynkowaną grubości 0,5 do 0,7 mm.
Na rynny i rury spustowe stosuje się blachę grubości 0,6–0,7 mm. Natomiast żabki i łapki do mocowania blachy do deskowania wykonuje się z blachy grubości 0,5–0,6 mm.
Solidne mocowanie pokrycia blaszanego do podłoża z desek ma istotne znaczenie. Źle przymocowana blacha powoduje nieprzyjemne dudnienie pod wpływem działania wiatru.
Niezależnie od wielkości arkuszy rozstaw punktów mocowania wynosi: max 200 mm od krawędzi arkusza w stykach prostopadłych do okapu, a na pozostałej długości co ok. 300 mm. W stykach równoległych do okapu odpowiednio 110–160 mm od krawędzi i na pozostałej długości co 300 mm max. Jest to przedstawione na rysunku Nr 2.

 - Ważne problemy krycia  dachu blachą
Rys. 2. Mocowanie blachy do podłoża.

Przy łączeniach blachy na rąbki stosuje się rąbki pojedyncze i podwójne stojące prostopadle do okapu i leżące równolegle do okapu. Te ostatnie mogą być pojedyncze przy pochyleniu połaci dachu 20° i większym, natomiast przy pochyleniu połaci dachu mniejszym od 20°, rąbki leżące muszą być podwójne.
Na rysunku Nr 3 przedstawiona jest konstrukcja rąbków. Drugi sposób łączenia blach to zwoje i zakłady. Połączenia na zwoje wykonuje się prostopadle do okapu, a w stykach równoległych do okapu stosuje się zakłady. Na rysunku Nr 4, przedstawiony jest sposób łączenia arkuszy blach na zwoje i zakłady. Jak widać z rysunku, na jednej krawędzi prostopadłej do okapu jest zwój odbity, a drugiej krawędzi zwój gładki. Po wsunięciu zwoju odbitego w gładki, następuje połączenie blach na całej długości.

W stykach równoległych do okapu (w stykach poziomych) połączenie blach następuje na zakład; górna blacha jest nasunięta na dolną, a języki przylutowane od spodu górnej blachy wchodzą pod blachę dolną. Górna krawędź dolnej blachy jest przybita gwoździami ocynkowanymi do deskowania w odstępach umożliwiających wsunięcie języków. Języki są to blaszki szerokości 70–80 mm i długości 125–130 mm, zukosowane na długości 25–40 mm. Krawędź dolna górnej blachy i zukosowana krawędź języków są odgięte dla uzyskania dobrego dolegania do siebie blach w złączu.
Jeszcze kilka uwag o łączeniu blach z podłożem z desek. Otóż inne są akcesoria do mocowania blach pokrycia do podłoża przy łączeniu blach na rąbki i inne przy łączeniu na zwoje i zakłady. W przypadku połączeń blach na rąbki stosuje się łapki do mocowania w rąbkach stojących i leżących podwójnych. Natomiast w rąbkach leżących pojedynczych stosuje się żabki. Zarówno łapki jak i żabki przybija się do deskowania połaci trzema gwoździami: dwa od strony styku blach i jeden na końcu żabki lub łapki. Gwoździe powinny mieć wymiar 3×30 mm (średnica × długość). Przy deskowaniu grubości 25 mm, samo szpiczaste zakończenie gwoździ wystaje od spodu desek.

 - Ważne problemy krycia  dachu blachą
Rys. 3. Łączenie blach na rąbki.

Na rysunku Nr 5 podane są wymiary łapek i żabek oraz ich zastosowanie. Jak widać z rysunku przy takim łączeniu blach między sobą i mocowanie do podłoża, tylko łapki i żabki są przybijane gwoździami, natomiast sama blacha pokrycia nie jest przybijana (nie jest dziurawiona gwoździami).
Przy łączeniu blach na zwoje i zakłady stosuje się do mocowania blach w zwojach żabki o odpowiednim kształcie. Styki poziome nie wymagają żadnych złączy z wyjątkiem języków lutowanych do blachy nasuwanej od góry. Przy takim sposobie łączenia blach między sobą i mocowania do podłoża, górna krawędź dolnej blachy jest przybijana gwoździami do deskowania połaci dachowych. Miejsce przybicia blachy gwoździami jest przykryte górną blachą nasuniętą na dolną. Norma zaleca wykonywać zwoje zgodne z kierunkiem najczęściej wiejących wiatrów. Zakład blach w połączeniach poziomych powinien wynosić ok. 100 mm. Dolna krawędź górnej blachy jest lekko podgięta ku dołowi w celu uzyskania styku z dolną blachą tylko krawędzią.

b) Pokrycie blachą cynkową
Stosuje się blachę cynkową grubości 0,5–0,7 mm. Blacha cynkowa jest stosunkowo kruchym materiałem w niskich temperaturach. Dlatego roboty blacharskie powinny być wykonywane w temperaturze powyżej +5°C. Norma (PN-61/B-10245) zaleca unikania bezpośredniego stykania się blach z metalami mogącymi wytworzyć ogniwo elektryczne. Przytoczona norma pochodzi sprzed 40 lat, a dodać trzeba, że informacje w niej zawarte pochodzą jeszcze z lat wcześniejszych. Dlatego nie wszystko co jest napisane w normie, jest słuszne. Stąd obowiązek stosowania współczesnej wiedzy technicznej i sztuki budowlanej. Podana wyżej norma ostrzega przed powstaniem ogniwa elektrycznego, właściwie galwanicznego, a zaraz w następnym zdaniu zaleca, a właściwie nakazuje „wykonać izolację blach warstwą papy lub innym materiałem izolacyjnym”. Wielu wykonawców robót kierując się tym błędnym zapisem popełnia błąd w sztuce budowlanej.

Przede wszystkim papę lub inne materiały izolacyjne przybija się do deskowania gwoździami z poszerzonymi główkami zwanymi papiakami. Aby nie uszkodzić papy, papiaki wbija się tak, aby ich główki były nad powierzchnią papy. Nieco większe dobicie papiaka powoduje uszkodzenie (przebicie) papy. Oznacza to, że blacha pokrycia nie leży na papie bezpośrednio lecz na główkach gwoździ papowych. Ponadto co gorsze, papa likwiduje przestrzeń wentylacyjną, a jednocześnie wcale nie uszczelnia pokrycia. Przez papę skondensowana para wodna na blasze nie ulegnie odprowadzeniu na zewnątrz, a jednocześnie skraplana para w postaci wody będzie przeciekać przez papę podziurawioną gwoździami mocującymi łapki i żabki.

Tabela 2.. Potencjały elektrolityczne metali

Metal Wartościowość jonów w roztworze Potencjał normalny V
Lit 1 -3,02
Potas 1 -2,95
Bar 1 -2,80
Sód 1 -2,72
Stront 2 -2,70
Wapń 2 -2,50
Magnez 2 -1,87
Glin* 3 -1,45
Mangan 2 -1,10
Cynk 2 -0,76
Chrom 2 -0,50
Żelazo 2 -0,43
Kadm 2 -0,42
Talk 1 -0,34
Kobalt 2 -0,26
Nikiel 2 -0,25
Cyna 2 -0,15
Ołów 2 -0,13
Wodór 1 0,00
Antymon 3 +0,10
Bizmut 3 +0,20
Arsen 3 +0,30
Miedź 2 +0,35
Srebro 1 +0,80
Rtęć 1 +0,86
Platyna 2 +0,87
Złoto 1 +1,50

* Glin na skutek zawsze znajdującego się na jego powierzchni tlenku zajmuje zależnie od grubości osadu wyższe miejsce (szlachetniejsze) niż cynk.

Pokrycie blachą cynkową wymaga zapewnienia swobodnego rozszerzenia się na dachu ze względu na duży współczynnik rozszerzalności cieplnej, równy a = 0,000030 l/°C. Jest to wartość 2,5 razy większa niż dla blachy stalowej (ocynkowanej). Dla stali a = 0,000012 l/°C. Cynk ma niską temperaturę topliwości, która wynosi 419°C i małą odporność na niskie temperatury. Przy temperaturach ujemnych jest krucha i łamliwa. Blacha ta w połączeniach wymaga łagodnych zagięć. Dlatego najlepiej jest łączyć na zwoje. Podłoże z desek powinno być nieco sztywniejsze. Dlatego wykonuje się z desek grubości 25–32 mm. Szerokość desek nie powinna być większa niż 15 cm, a odstępy między nimi 3–5 cm, dla umożliwienia zwentylowania dolnej powierzchni blachy. Blacha musi mieć warunki do szybkiego osuszania od spodu. W przypadku styku z innymi metalami, skroplona para wodna tworzy ogniwo galwaniczne powodujące rozkład elektrolityczny blachy cynkowej.
Przy łączeniu na zwoje, arkusz blachy ma z jednej strony zwój gładki, a z drugiej odgięty. Zwoje wykonuje się przy pomocy zwijarek. Zwój gładki ma krawędź odgiętą ku górze, natomiast zwój odgięty ma krawędź skierowaną ku dołowi.
Mocowanie blach w zwojach do deskowania wykonuje się przy zastosowaniu łapek szerokości 30 mm.
Po przybiciu dolnej blachy na górnej krawędzi do deskowania, nakłada się łapki na zwój gładki i przybija trzema gwoździami do deskowania. Następną czynnością jest wsunięcie obok blachy rąbkiem odgiętym na przymocowany łapkami rąbek gładki.

 - Ważne problemy krycia  dachu blachą
Rys. 4. Łączenie blach na zwoje i zakłady: 1 – zwój odbity, 2 – zwój gładki, 3 – żabka, 4 – język, 5 – arkusz dolny, 6 – arkusz górny.

c) Pokrycie blachą miedzianą
Jest to najtrwalsze pokrycie metalowe. Trwałość tego pokrycia określa się na 300 lat, a nawet więcej. Grubość blachy wynosi 0,55–0,6 mm. Pokrycie połaci dachowych tym materiałem musi być wykonane szczególnie starannie, zgodnie z zasadami współczesnej wiedzy technicznej i sztuki budowlanej.
Ze względu na trwałość pokrycia jest to najtańsze pokrycie dachu. Przez cały ten okres nie wymaga napraw, a więc i ponoszenia nakładów. Blacha miedziana stykająca się z jakimkolwiek innym materiałem w obecności wilgoci (np. skraplająca się para wodna) ulega zniszczeniu przez elektrolizę. Arkusze blach łączy się między sobą na rąbek podwójny stojący prostopadle do okapu i na rąbek podwójny leżący równolegle do okapu. Niezbędna jest wentylacja dolnej płaszczyzny blachy. Dlatego do deskowania należy stosować deski o szerokości nie większej niż 15 cm z odstępami między nimi 1–2 cm dla umożliwienia odprowadzenia pary wodnej skondensowanej od spodu na blasze pokrycia.
Wskazane jest stosowanie gwoździ miedzianych do przybijania desek do krokwi. Mogą być gwoździe stalowe, ale muszą być głęboko wbite w deski dla uniknięcia styku z blachą pokrycia.

W „Warunkach technicznych wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych” (Tom I część 3) na stronie 21 podane są zasady wykonania podkładu z desek pod pokrycie blachą. W punkcie 3 jest błędny zapis. Brzmi on następująco: „Podkład pod pokrycie z blachy miedzianej powinien być wykonany z desek jak w p. 15.2.7. (są tam podane ogólne warunki dla podłoża z desek jak: grubość i szerokość desek, impregnacja, dopuszczalna wilgotność itp. – dopisek autora opracowania) łączonych na wpust lub przylgę. W uzasadnionych przypadkach przy odpowiedniej sztywności podkładu dopuszcza się układanie desek na styk”.
Z punktu widzenia trwałości pokrycia i zjawisk jakie mogą występować przy braku wentylowania spodniej strony pokrycia blaszanego, powyższy zapis jest błędny. Z treści tego zapisu wynika, że autor opracowania warunków technicznych wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych brał pod uwagę fakt, że cienka elastyczna blacha miedziana przy zbyt mało sztywnym podłożu może ulec uszkodzeniu. Jest to błędny punkt widzenia. Blacha cynkowa jest krucha w niskich temperaturach i tutaj warunki techniczne dopuszczają odstęp między deskami do 4 cm (pkt 15.3.4.2.). Blacha miedziana jest bardziej odporna na pęknięcie. A poza tym generalną zasadą jest chodzenie po dachu nie po jego pokryciu lecz po ławach dachowych zwanych ławami kominiarskimi, bo służą do dojścia do kominów. W innym celu nie ma potrzeby chodzić po dachu.

Jeszcze dla lepszego zrozumienia zjawiska niszczenia blachy miedzianej przez elektrolizę, która ma miejsce przy styku blachy miedzianej z innymi metalami w obecności wilgoci należy wyjaśnić zagadnienia związane z ogniwami galwanicznymi. Każdy metal charakteryzuje się normalnym potencjałem elektrodowym. Zestawienie metali wg wielkości tego potencjału nazywa się szeregiem napięciowym metali. Ponieważ nie ma metody dla określenia wielkości potencjałów oddzielnych elektrod, przyjęto określenie wartości potencjału elektrody z danego metalu w odniesieniu do wzorca, jakim jest elektroda wodorowa o potencjale równym zeru. Szereg napięciowy metali wg wielkości potencjałów elektrolitycznych przedstawia załączona tabela Nr 1. Im większa jest różnica potencjałów dwóch różnych metali, tym większa jest szybkość korozji. W zasadzie potencjał metalu zanurzonego w elektrolicie zależy od stężenia roztworu, ale okazuje się, że większy wpływ ma jednak rodzaj metalu. Jeżeli mamy ogniwo z dwóch różnych metali, to posługując się danymi z załączonej tabeli możemy określić, który z metali ulega niszczeniu. W ogniwie cząstki metalu przemieszczają się do elektrody dodatniej tj. anody do elektrody ujemnej tj. katody. W przypadku styku blachy miedzianej z łebkiem ocynkowanego gwoździa papowego, powstaje ogniwo o różnicy potencjałów +0,35 i –0,76 co daje wartość 1,11 V.
Potencjał elektrolityczny materiałów nazywany jest też elektrolitycznym szeregiem napięciowym. Dwa metale o różnych potencjałach elektrolitycznych w obecności elektrolitu tworzą ogniwo galwaniczne zwane ogniwem korozyjnym.

W przypadku dwóch metali takich jak miedź i cynk lub miedź i żelazo i obecności wody, gdy powstaje ogniwo galwaniczne, prąd korozyjny przepływa od elektrody dodatniej (anody) jaką jest miedź do elektrody ujemnej (katody) jaką jest cynk lub żelazo. Zatem cząstki miedzi przechodzą na materiał katodowy i w tym miejscu (w miejscu styku metali) powstaje w blasze miedzianej ubytek korozyjny, popularnie mówi się, że została „wypalona dziura”. Zatem ile styków blachy miedzianej z papiakami, tyle dziur w blasze. Przy znacznej różnicy potencjałów wielkość siły elektromotorycznej ogniwa galwanicznego utworzonego z dwóch różnych metali może być duża i szybkość korozji także bardzo duża.
W metalach występują różne typy korozji. W przypadku pokryć dachowych blachą, występuje tzw. korozja punktowa. W tym przypadku powierzchnia zniszczenia jest bardzo niewielka w postaci wżerów, ale jest niebezpieczna, ponieważ metal ulega niszczeniu w głąb znacznie szybciej niż przy korozji powierzchniowej.
Norma PN-55/H-04608 podaje skalę odporności na korozję – tabela nr 2. Miedź można zaliczyć do grupy III odporności korozyjnej jako materiał odporny – stopień 4. Stąd dla blachy grubości 0,6 mm trwałość korozyjna
Tr = 0,6:0,01 = 60 lat do 0,6:0,05 = 12 lat

Tak wynika z teorii, a w praktyce spotkałem się już z opinią, że nie warto pokrywać dachów blachą miedzianą ze względu na jej nietrwałość, po kilkudziesięciu latach wszędzie przecieka.
Kończąc to wyjaśnienie, należy jeszcze raz podkreślić że trwałość pokrycia blachą miedzianą zależy wyłącznie od poprawności wykonania pokrycia połaci dachowych.

 - Ważne problemy krycia  dachu blachą
Rys. 5. Mocowanie blach do podłoża przy pomocy łapek i żabek.

Prawidłowość ta polega na:
– stosowaniu desek na podłoże nie szerszych niż 15 cm,
– stosowanie odstępów (wentylacyjnych) między deskami,
– głębokie dobijanie gwoździ mocujących deski do krokwi,
– zastosowanie przestrzeni wentylacyjnej przy normalnym strychu,
– stosowanie otworów wentylacyjnych nawiewnych przy okapie i wywiewnych w kalenicy dla przestrzeni wentylacyjnej przy ociepleniu połaci dachowych w przypadku użytkowego wykorzystania poddasza.

Błędne jest stosowanie folii lub papy na deskowaniu bezpośrednio pod blachą.
Źle wykonane pokrycie dachowe blachą miedzianą kiedy w obecności wilgoci skondensowanej na spodzie blachy powstaje ogniwo galwaniczne na styku z papiakami ocynkowanymi stosowanymi do przybijania papy, szybko ulega niszczeniu przez korozję. Jest to tzw. korozja wżerowa czyli korozja na stosunkowo małych powierzchniach metalu. W wyniku takiej korozji po około 50–60 latach w blasze miedzianej jest tyle dziur ile jest gwoździ papowych na dachu.
Poza tym papa lub folia pod blachą uniemożliwia odparowanie i usunięcie wilgoci, a jednocześnie nie zabezpiecza przed przenikaniem wody powstałej ze skroplonej pary wodnej od spodu blachy, ponieważ jest podziurawiona gwoździami od mocowania blachy pokrycia do podłoża z desek. Ściekająca po papie woda powoduje zawilgocenie (i gnicie) konstrukcji drewnianej dachu w jego dolnej części.

O tym, jak wygląda w praktyce zagadnienie kondensacji pary wodnej na pokryciu blaszanym dachu, wykonałem następujące doświadczenie. Kilka lat temu na jednej z wrocławskich budów (byłem tam projektantem i kierownikiem budowy), gdy przyjechałem rano na budowę w porze jesiennej (wrzesień) zauważyłem, że z dachu pokrytego blachą miedzianą spływa strumieniem woda z kolanka wylewowego rury spustowej. Wówczas woda z dachu spływała na teren, ponieważ rury spustowe nie były jeszcze podłączone do kanalizacji. Dodać muszę że ostatnie dni i noce były pogodne, bez jakichkolwiek opadów atmosferycznych. Szybko podstawiłem pod rurę spustową wiadro ocynkowane 12 litrowe. W ciągu dwóch godzin przy wschodzącym słońcu spłynęło z połaci dachu ok. 8 litrów wody. To samo oczywiście dzieje się na spodniej stronie blachy. Jeżeli więc blacha miedziana (także każda inna) leży nie na deskowaniu z warstwą wentylacyjną, tylko na papie lub folii, tyle wody nie ma możliwości odparowania i w rezultacie spływa po papie w dolnej części połaci, przeciekając w miejscach przebicia papy gwoździami mocującymi blachę pokrycia dachowego.

W ten sposób oprócz szybkiego niszczenia blachy następuje ciągłe zawilgocenie konstrukcji drewnianej dachu. Wiadomo, że wilgoć w drewnie sprzyja rozwojowi grzybów działających destrukcyjnie na ten materiał.
Widać stąd, że przy poprawnym wykonaniu pokrycia dachu blachą, jego trwałość jest wielokrotnie większa, a samo wykonanie pokrycia znacznie tańsze. Zbędny jest zakup papy i gwoździ papowych oraz zbędny jest transport poziomy i pionowy tych materiałów, a także stosunkowo droga robocizna przy kryciu papą i niczym nie uzasadnione wydłużenie czasu wykonywania robót pokrywczych.
W tym, że jest to bardzo istotny problem udowodniłem i teoretycznie i praktycznie. A publikacja o tyle jest uzasadniona, że powszechnie spotyka się błędne wykonawstwo robót pokrywczych z zastosowaniem blachy, szczególnie miedzianej.
Nie wiem czy wypada mi wskazywać obiekty z błędnie wykonanym pokryciem dachów blachą miedzianą, ponieważ w kraju panuje moda na udowadnianie, że białe jest czarne i na odwrót. Brak odwagi inwestorom i wykonawcom robót do przyznania się do porażki. Ja osobiście nie mam w tym żadnego interesu – może to być mi obojętne: nie moje obiekty i nie moje pieniądze na drogie i złe wykonawstwo. Jednak w poczuciu odpowiedzialności za wspólne dobro (niejednokrotnie są to pieniądze z budżetu państwa) uważam, że powinienem wskazać zarówno poprawnie wykonane obiekty jak i błędnie wykonane.

Tabela 3. Skala odporności na korozję wg PN-55/H-04608

Grupa odporności korozyjnej Stopień odporności korozyjnej Szybkość korozji Trwałość korozyjna
Określenie Oznaczenie Vp
mm/rok
Vc
g/m2 doba
  Tr
rok/mm
Całkowicie odporne I 1 poniżej 0,001 poniżej 0,00274 d całkowicie trwałe nie określa się
Bardzo odporne II 2 0,001 do 0,005 powyżej 0,00274 d do 0,0137 d bardzo trwałe nie określa się
3 0,005 do 0,01 powyżej 0,0137 d do 0,0274 d
Odporne III 4 0,01 do 0,05 powyżej 0,0274 d do 0,137 d trwałe powyżej 10 do 100
5 0,05 do 0,1 powyżej 0,137 d do 0,274 d
O mniejszej odporności IV 6 0,1 do 0,5 powyżej 0,274 d do 1,37 d o mniejszej trwałości powyżej 1 do 10
7 0,5 do 1,0 powyżej 1,37 d do 2,74 d

Mało odporne
V 8 1,0 do 5,0 powyżej 2,74 d do 13,7 d mało trwałe powyżej 0,1 do 1
9 5,0 do 10,0 powyżej 13,7 d do 27,4 d
Nieodporne VI 10 10,0 powyżej 27,4 d nietrwałe do 0,1 (36 dni)

Poprawnie wykonane pokrycie dachu blachą miedzianą:
– kościół p.w. św. Bonifacego, przy Pl. Staszica 4 we Wrocławiu.
Nie znam firmy, która to wykonywała, ale ponieważ mieszkam ok. 100 m od tego obiektu, przyglądałem się wykonawstwu.
Dach od początku miał pokrycie dachówką ceramiczną. Podczas remontu przy czynnym obiekcie została zdjęta dachówka i ołacenia. Po wykonaniu odeskowania całość została pokryta papą, arkuszami od kalenicy do okapu na listwy. Następnie rano przychodziła ekipa do pracy, zdejmowała 2 lub 3 pasma papy i w ciągu dnia kryła blachą. Ewentualne niezakryte blachą miejsca przykrywane były folią dla zabezpieczenia przed opadami atmosferycznymi. Ten cykl powtarzany był aż do zakończenia robót dachowych. Zastosowane są otwory nawiewne i wywiewne nad nawami bocznymi. Nad nawą główną przestrzeń wentylacyjną stanowi strych.
Inne obiekty z poprawnie wykonanym pokryciem dachu blachą miedzianą zaprojektowane przeze mnie i wykonane pod moim kierownictwem to:
– plebania i kaplica p.w. św. Maksymiliana M. Kolbego we Wrocławiu przy ul. Horbaczewskiego 20,
– hełm wieży kościoła Franciszkanów we Wrocławiu przy ul. Kasprowicza 26,
– hełm wieży kościoła w Dzierżoniowie przy ul. Świdnickiej,
– dziewięć wież kościoła św. Augustyna we Wrocławiu przy ul. Sudeckiej 90,
– moja chata w Sulistrowicach przy ul. Letniej 2 koło Sobótki.
Przykłady błędnego wykonawstwa z zastosowaniem papy na deskowaniu pod blachę:
– Akademia Rycerska w Legnicy,
– kościół i plebania we Wrocławiu przy ul. Powstańców Śl. (obok zajezdni MPK),
– budynek Wydawnictwa Dolnośląskiego przy Moście Uniwersyteckim we Wrocławiu,
– Gmach Uniwersytetu Wrocławskiego (w trakcie wykonywania robót dachowych),
– kościół obok Uniwersytetu Wrocławskiego przy Pl. Uniwersyteckim.

Mając to na uwadze, dochodzę do wniosku, że zarówno projektanci, wykonawcy i nadzór inwestorski nie zdają sobie sprawy z kosztów na jakie narażają inwestorów, a najczęściej budżet państwa. Dziwi też to, że władze budowlane nie interesują się tym problemem.

inż. Edmund Ratajczak
Wrocław

WARSTWY – DACHY i ŚCIANY 4'2001

 
 
do góry



Nasze portale



Partnerzy

  Kontakt