Wydarzenia i nowości Konstrukcje       Publikacje       Producenci Dachy skośne       Publikacje       Producenci Dachy płaskie       Publikacje       Producenci Pokrycia dachowe       Pokrycia ceramiczne             Publikacje             Producenci       Pokrycia cementowe             Publikacje             Producenci       Pokrycia blaszane             Publikacje             Producenci       Papy             Publikacje             Producenci       Gonty bitumiczne             Publikacje             Producenci       Łupek             Publikacje             Producenci       Płyty dachowe             Publikacje             Producenci       Inne             Publikacje             Producenci Dachy zielone       Publikacje       Producenci Dachy odwrócone       Publikacje       Producenci Okno w dachu       Publikacje       Producenci Folie dachowe       Publikacje       Producenci Ocieplenia dachów skośnych       Publikacje       Producenci Ocieplenia dachów płaskich       Publikacje       Producenci Akcesoria dachowe       Publikacje       Producenci Kominy       Publikacje       Producenci Rynny i odwodnienia       Publikacje       Producenci Ochrona odgromowa       Publikacje       Producenci Renowacja       Publikacje       Producenci Chemia budowlana       Publikacje       Producenci Maszyny i narzędzia       Publikacje       Producenci Obróbki blacharskie       Publikacje       Producenci Poddasza       Publikacje       Producenci Wentylacja dachów       Publikacje       Producenci Dom energooszczędny       Publikacje       Producenci Proekologiczne budowanie       Publikacje       Producenci Instrukcje Poradnik       Publikacje       Producenci Dylematy Inne TV Dachy Forum szkół Dla dekarzy       Z życia PSD       Szkolenia Budownictwo w statystykach BHP na budowie Rzeczoznawcy Organizacje branżowe Targi Wydawnictwa Konkursy i szkolenia Kontakt

  Strona główna  >>  Inne
 

 

Pobierz odtwarzacz Adobe Flash Player

Zwieńczenia dachów, czyli... frontony, szczyty i attyki

Inne - Zwieńczenia dachów,  czyli... frontony, szczyty i attyki
gzymsy o elementach tej samej wysokości
Inne - Zwieńczenia dachów,  czyli... frontony, szczyty i attyki
gzyms o równej masie płyty i zwieńczenia
Inne - Zwieńczenia dachów,  czyli... frontony, szczyty i attyki
gzyms o powtarzających się profilach

Fronton zamyka poddasze. Stosowany był już w Helladzie. Antyczny fronton miał kształt trójkąta. Podstawą trójkąta był główny gzyms. Dwa pozostałe boki obramowane były również gzymsami, aliści innymi – umiejscowionymi w linii nachylenia dachu dwuspadowego. W porządku doryckim stosunek wysokości frontonu do jego podstawy wynosił jak jeden do pięciu. Rzymianie używali innych proporcji (1:2,5). Grecki fronton kryty był dachówką jak sam dach. W narożnikach stawiano figury. Rzymski fronton był bardziej nachylony, a narożnikowe figury stały w nim na specjalnych postumentach.

Inne - Zwieńczenia dachów,  czyli... frontony, szczyty i attyki
Kraków – Sukiennice

W epoce tzw. renesansu karolińskiego, czyli kiedy Europa ochłonęła już nieco po barbarzyńskich najazdach, a sami zdobywcy ustatkowali się i uspokoili, frontony konstruowano na wzór starożytny, tyle że ornamentyka była uboższa.

Potem nastała romańszczyzna. Wonczas spotykały się dwa typy rozwiązań. W jednym, jak podaje Z. Mączeński w pracy „Elementy i detale architektoniczne”, „fronton oderwany jest od ściany poziomym gzymsem głównym”, co przypomina starożytność, i drugie – „w którym gzyms główny przebiega tylko po linii połaci dachowych, włączając trójkąt szczytu do płaszczyzny ściany”.

Dachy romańskie były bardziej strome niż dachy rzymskie czy helleńskie, z tej racji „tworzył się” niejako duży trójkąt, który wypadało czymś wypełnić, by nie był taki nagi, posępny. A więc wypełniano go: małymi wnękami, malutkimi otworami okiennymi itd.
W gotyku dach jest jeszcze bardziej stromy, strome szczyty gotyckie wysuwano nad poziom dachu, co wywoływało obawę ześlizgnięcia się podczas nieuchronnych prac naprawczych. Duży szczytowy trójkąt ożywiono – prócz tych elementów, co w epoce wcześniejszej, dalej stosowanych – ślepymi przezroczami bądź pionowymi laskowaniami. Nakrywę niekiedy wieńczono kwiatonami, jak w Amiens. Krótko mówiąc, kamienny szczyt gotycki charakteryzował się bogatą ornamentyką. W gotyckich budowlach ceglanych albo naśladowano rozwiązania typowe dla architektury kamiennej albo przynajmniej w części rezygnowano ze zdobnictwa, zadowalając się np. stosowaniem specjalnego układu cegieł.

Inne - Zwieńczenia dachów,  czyli... frontony, szczyty i attyki
Inne - Zwieńczenia dachów,  czyli... frontony, szczyty i attyki
Parapet z Vezeldy Parapety w formie zębatych blanków w Pompei

Renesansowe frontony były naturalnie wzorowane na antycznych, jak cała ta epoka. Barokowy fronton ulega załamaniom, wyginaniom i innym przekształceniom, przez co wzbogaca fasadę grą światłocieni.

W tych krajach, gdzie istniały dobrze zakorzenione tradycje gotyckie oraz występowały strome dachy, w epoce Odrodzenia obok frontonów stosowane były strome, zdobione szczyty, rzadko kiedy proste, bo najczęściej posługiwano się urozmaiconymi liniami krzywymi. Celowali w tym obywatele Niderlandów. Szczyty holenderskie, zwłaszcza flandryjskie były najsilniej (i najciekawiej) dekorowane.

Inne - Zwieńczenia dachów,  czyli... frontony, szczyty i attyki
Inne - Zwieńczenia dachów,  czyli... frontony, szczyty i attyki
Attyki Attyki

Natomiast Niemcy w tym okresie zadowalali się szczytami niewiele odbiegającymi od szczytów gotyckich. Proste elementy czasem urozmaicano linią krzywą. Szczyty dekorowali sterczynami, figurami, kulami oraz ornamentyką okuciową (przykład: Brema). Dekoracja szczytu zaczynała się od gzymsu głównego budynku (znowu Brema) co spowodowane było tym, że w Niemczech podobnie jak w Niderlandach, ściana szczytowa budynku stanowiła jednocześnie jego fasadę (domy, by tak rzec, rosły w głąb).

Tam, gdzie fasady były dłuższe i bardziej przypominały „normalne” fasady, „stwarzano” niejako szczyty przez ryzalitowanie. Pod tym względem wzorowano się na Francji.

Inne - Zwieńczenia dachów,  czyli... frontony, szczyty i attyki
Inne - Zwieńczenia dachów,  czyli... frontony, szczyty i attyki
Inne - Zwieńczenia dachów,  czyli... frontony, szczyty i attyki
Inne - Zwieńczenia dachów,  czyli... frontony, szczyty i attyki
pokrycie podwójne karpiówką w „łuskę” holenderska gąsior ceramiczny karpiówka
Inne - Zwieńczenia dachów,  czyli... frontony, szczyty i attyki
Inne - Zwieńczenia dachów,  czyli... frontony, szczyty i attyki
Inne - Zwieńczenia dachów,  czyli... frontony, szczyty i attyki
 
zakładkowa gąsiory półokrągłe gąsior ceramiczny  

W Polsce szczyty romańskie odznaczają się niewymuszoną prostotą, skromne są też niezbyt licznie zachowane szczyty gotyckie.
To tyczy się budownictwa kamiennego. Z ceglanego bądź mieszanego (ceglano-kamiennego) zachowało się więcej. Przykłady: proste szczyty zdobione fryzami wykonanymi z cegły – kościół św. Jakuba w Sandomierzu, szczyty bogate terakotowe z liliami (kościół Dominikanów w Krakowie) gotyckie szczyty kamienno-ceglane w krakowskim kościele Bożego Ciała, lub też – szczyty ceglane w postaci skromnego trójkąta z wnękami (dom Długosza) ze schodkowym zakończeniem (spichrze toruńskie), szczyty dzielone laskowaniami na pola z małymi wnękami (np. kościół Bożego Ciała w grodzie nad Motławą), szczyty z każdym polem ukoronowanym oddzielnym szczytem albo szczyty zakończone schodkowo w postaci blanków.

Inne - Zwieńczenia dachów,  czyli... frontony, szczyty i attyki
York, Katedra – część przekroju podłużnego

W renesansie polskim szczyty raczej nie występowały, gdyż najczęściej lubowano się w dachach kopulastych.
*
Attyka w postaci nadbudówki nad kolumnami to pomysł architektów starożytnych. Zastosowali ją Rzymianie w łuku triumfalnym Augusta wzniesionym w mieście Aosta. Przyniosło to podwójnie korzystny efekt. Raz, że było gdzie umieścić dumny napis objaśniający cel powstania łuku, upamiętniającego kolejny sukces militarny wilczego plemienia znad Tybru, dwa – bez attyki budowla byłaby niezgrabna, przysadzista, byle jaka. Aż prosi się o jakieś zwieńczenie. W tym wypadku ono jest najważniejsze, gdyż attyka nadaje całej konstrukcji przepiękne proporcje, nadając łukowi triumfalnemu tak ważną monumentalność. Bez niej by owej nigdy nie osiągnął.
Owa attyka stała się wzorem dla innych: Tytus, Trajan, Konstantyn i Septimiun Sower również swoje łuki triumfalne, którymi chwalili się przed potomnymi (szło o to, aby leniwi potomni nie zabyli o orężnych zwycięstwach owych władców), raczyli przyozdobić attykami. Najwyższą z nich ma łuk Trajana w Anconie.
Rzymska attyka odznaczała się podziałem poziomym i pionowym. Ten pierwszy właściwy był bardziej piedestałowi. W podziale pionowym pilastry odpowiadały zastosowanemu w danym łuku architektonicznemu porządkowi.

Użycie w attyce trójpodziału uzasadnione było faktem, że będąca zwieńczeniem budowli attyka stanowi zarazem podstawę dla umieszczonej na niej grupie rzeźbiarskiej. Największe pole attyki (nad główną arkadę) służyło za tablicę erekcyjną.

W średniowieczu attyki nie było, dosłownie na pewno nie, choć pojawił się wówczas element attyką zwany, chociaż wyrósł on na zupełnie innym gruncie niż attyka rzymska!

Inne - Zwieńczenia dachów,  czyli... frontony, szczyty i attyki
Zwieńczenia pinakli, kwiatony

Stanowił on żywe wzbogacenie zwieńczenia ściany. Powstał w rezultacie metamorfozy elementów typowych dla architektury militarnej. Najprostsza jego forma wywodzi się z blanków. W danych czasach blanki składały się z szeregu jakby małych szczycików (Babilonia), bądź jak w Helladzie czy Rzymie, posiadały formę prostych lub łukowo zakończonych zębów. W tej ostatniej formie pojawiły się w średniowiecznej Italii, niekiedy przybierając formę postrzępionego grzebienia (palazzo Ca d’Oro – w Wenecji). Attyki zaalpejskie wzbogacane były np. ślepymi przeźroczami oraz przeźroczami właściwymi. Pod względem koncepcyjnym przypominały machikuły.
Monumentalną attykę antyczną odkrył ponownie dopiero Renesans, wonczas attyka została przekształcona w użytkowe piętro, zwane oczywiście attykowym. Te piętro było niższe od pozostałych, w efekcie piętro attykowe posiadało mniejsze okna, aby zachowane były właściwe proporcje dla całego budynku. Z takich pomysłów słynął zwłaszcza Palladio.

W Polsce gotycka attyka występuje głównie na terenie dawnych Prus Królewskich, gdzie naśladuje wzory niderlandzkie (Gdańsk, Toruń). Renesansowa attyka rozwijała się odrębnie – jej najdoskonalszym przykładem są Sukiennice. Polską attykę charakteryzuje to, że zasłania ona dach i składa się z trzech części: tj. ścianki ustawionej nad gzymsem głównym, z gzymsu ją wieńczącego i tzw. grzebienia.
Jerzy Grundkowski
Rys. Bożena Kokoszka

 
 
do góry



Nasze portale



Partnerzy

  Kontakt