Lukarny - doświetlanie poddasza
Każdy dach skośny można uatrakcyjnić, budując różnego rodzaju wykusze, wnęki czy lukarny. Z jednej strony nadają one oryginalny i niepowtarzalny wygląd pokryciu, z drugiej – pozwalają doświetlić wnętrze, co jest szczególnie ważne w przypadku użytkowego poddasza. Te elementy architektury dachu – mimo iż komplikują jego konstrukcję, podrażają budowę i są na ogół mniej efektywne w dostarczaniu światła do pomieszczeń niż okna połaciowe – cieszą się dużym zainteresowaniem ze względu na swój urok.
Lukarna
To konstrukcja, zawierająca osadzone pionowo okno, której zadaniem jest z jednej strony doświetlenie pomieszczenia, z drugiej – uatrakcyjnienie połaci dachowej. Ten element architektury dachu ma swe korzenie w średniowieczu, w gotyku francuskim. W zależności od obowiązującego w danym momencie historycznym stylu, lukarny bywały mniej lub bardziej ozdobne, tworząc na dachach interesujące nisze i załamania. Ten sposób doświetlania poddasza sprawdza się przede wszystkim na dachach stromych o dużym kącie nachylenia (pow. 45°) i posiadających stosunkowo wysokie ścianki kolankowe.
Lukarny można podzielić najogólniej na proste, półokrągłe i pochyłe. Ale – w zależności od kształtu daszka – wśród konstrukcji tych można też wyróżnić lukarny:
- lukarny szczytowe – najbardziej rozpowszechnione i chyba najpopularniejsze; ta konstrukcja łączy atrakcyjność wyglądu z funkcjonalnością, prostotą konstrukcji i dowolnością w doborze materiałów; pokryte dachem dwupołaciowym schodzącym się w linii kalenicy wykończonym dowolnym materiałem, ze ściankami bocznymi, wyposażone w okno pięciokątne, dopasowane do kształtu ściany frontowej lukarny, lub klasyczne, otwierane okno prostokątne i drugie, na ogół nie otwierane, okno trójkątne;
Lukarna szczytowa | Lukarna spiczasta |
- lukarny ciągnione - płaskie, jednospadowa; przykryta jest jedną połacią o stałym nachyleniu, prosta konstrukcja, z niewielkim kwadratowym oknem, daszek pulpitowy, często stanowiący przedłużenie połaci dachowej, ma zmniejszony w porównaniu z nią spadek; pochylenie połaci może być różne - od 0° do pochylenia niewiele mniejszego niż dachu; może być pokryty dowolnym materiałem, także tym samym co połać dachowa;
- lukarny trapezowe – nawiązuje nieco kształtem do lukarny płaskiej, z tym, że wieńczący ją daszek składa się nie z jednej lecz z trzech połaci: płaskiej głównej i dwóch bocznych, skośnych, wyposażone w okno w kształcie trapezu o wielkości dopasowanej do lukarny;
Lukarna szczytowa | Lukarna trapezowa |
- lukarny trójkątne – w przypadku tej konstrukcji nie ma ścianek bocznych, ponieważ zastępuje je prosty dwuspadowy daszek, pokryty tym samym materiałem, co reszta dachu; lukarny te są stosowane głównie do doświetlania pomieszczeń gospodarczych lub higienicznych; wyposażone są w niewielkie trójkątne okno, często nie otwierane;
- lukarny szpiczaste – przypominają lukarny trójkątne, są jednak większe i lepiej doświetlają pomieszczenie;
- lukarny zaokrąglone – o zróżnicowanej formie i atrakcyjnych, dopasowanych kształtem oknach; charakterystyczną cechą tej konstrukcji jest mniej lub bardziej obły kształt daszku, pozbawiony wyraźnie zaznaczonych połaci; jako pokrycie najczęściej w tym przypadku stosowana jest blacha stalowa, mosiężna lub miedziana.
Lukarna zaokrąglona | Lukarna panoramiczna |
Bardzo interesującą konstrukcją jest lukarna panoramiczna, w której okno znajduje się nie tylko w ścianie frontowej, ale również w części ścian bocznych, dzięki czemu zwiększa się powierzchnia przeszkleń. Lukarna tego typu pokryta jest dachem trójpołaciowym (podobnie jak dach lukarny trapezowej). Zbliżone walory widokowe można uzyskać budując lukarnę naczółkowo-panoramiczną.
"Wole oko"
„Wole oko” - to odmiana lukarny, bardzo charakterystyczna, oryginalna, a zarazem trudna do wykonania. Przypomina kształtem małe, okrągłe lub owalne okno. Pierwotnie jej zadaniem było doświetlenie ciemnych pomieszczeń, dziś pełni przede wszystkim funkcję zdobniczą, dekoracyjną. Opiera się bezpośrednio na krokwiach. Przejście pomiędzy połacią dachu a połacią lukarny zależy od wykształcenia linii kosza i może być płynne lub pozbawione tej płynności, twarde. Deska czołowa w tym typie lukarny może być pionowa lub pochylona. W tym drugim przypadku ładniej wygląda ułożona na konstrukcji dachówka, mankamentem jest jednak mniejsza ilość światła wpadająca do wnętrza.
Lukarna typu wole oko wymaga użycia określonego materiału pokryciowego – muszą to być elementy małogabarytowe, sprawdzające się na powierzchniach krzywoliniowych. Najczęściej bywa to dachówka ceramiczna, cementowa, bitumiczna lub blachodachówka, a także łupek.
Wnęki dachowe – to rodzaj konstrukcji urozmaicających połać dachu, będących zarazem odwrotnością lukarn. Są to np. loggie. Taka konstrukcja usytuowana jest poniżej połaci dachowej, wewnątrz poddasza i umożliwia stworzenie tarasu oraz wyjście „na dach”. W tym przypadku elementy konstrukcyjne - ściana frontowa, trójkątne ściany boczne oraz taras - opierają się na stropie a nie więźbie dachowej (jak ma to miejsce w przypadku lukarny). Balustrada może być widoczna z zewnątrz lub ukryta za fragmentem połaci dachowej – zależy to od tego, jak głęboko usytuowana jest loggia oraz jak wysoka jest ścianka kolankowa.
Źródło: WARSTWY - DACHY I ŚCIANY
|